Azərbaycan haqqinda məlumat
“Azərbaycan” adının etimologiyası ilə bağlı iki nəzəriyyə qeyd edilir. Birincisi, “odlar yurdu”, ikincisi, Atropatena bölgənin qədim adıdır. Ölkənin adı qədim mənbələrdə də rus dilindən tərcümədə Azərbaycan, Azerbaydjan, Adharbadjan və Azarbaydjan kimi yazılır. Rusiya İmperiyası dövründə azərbaycanlılar, o bölgədəki digər türk əhalisi ilə birlikdə tatarlar və/yaxud müsəlmanlar kimi tanınırdılar.
Azərbaycan Respublikası 33,891 kvadrat mil (86,600 kvadrat kilometr) ərazini əhatə edir. Buraya əsasən ermənilərin məskunlaşdığı mübahisəli Dağlıq Qarabağ regionu və Ermənistan ərazisi ilə Azərbaycandan ayrılmış qonşu olmayan Naxçıvan Muxtar Respublikası daxildir.
Azərbaycan haqqinda məlumat
1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradıldı, lakin iki il sonra, 1920-ci il aprelin 26-da Qızıl Ordu sərhədi keçərək Azərbaycana daxil oldu,1920-ci il aprelin 28-də Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası yaradıldı və sonra Sovet İttifaqının ərazisinə qoşuldu.1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılması ilə ölkə müstəqilliyini bərpa edib.
1991-ci ilin sentyabrında münaqişə bölgəsində olan Dağlıq Qarabağdakı erməni əksəriyyəti Dağlıq Qarabağ Respublikasından ayrılmaq istəyib və SSRİ-nin süqutu zamanı başlayan Birinci Dağlıq Qarabağ müharibəsi 1994-cü ildə başa çatıb. O vaxta qədər Dağlıq Qarabağ və ətraf 7 rayon beynəlxalq miqyasda Azərbaycana bağlı hesab edilirdisə, müharibədən sonra ATƏT-in apardığı danışıqlar nəticəsində region faktiki olaraq müstəqil hesab edilib. Dağlıq Qarabağ Respublikası müharibə başa çatdıqdan sonra faktiki olaraq müstəqil olsa da, heç bir dövlət tərəfindən diplomatik cəhətdən tanınmır və Azərbaycanın de-yure regionu hesab olunur. Əslində, 2020-ci ildə münaqişədən sonra Dağlıq Qarabağ və 7 rayon yenidən Azərbaycanın idarəçiliyinə keçib.
Azərbaycan Respublikasının əhalisinin sayı 7.855.576 nəfər (iyul 1998-ci il) hesab edilirdi. 1989-cu il siyahıyaalınmasına əsasən, azərbaycanlılar əhalinin 82,7 faizini təşkil edirdi, lakin yüksək doğum səviyyəsi və qeyri-azərbaycanlıların immiqrasiyası nəticəsində bu rəqəm təxminən 90 faizə yüksəlmişdir. Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı əhalisi və Ermənistanda yaşayan çoxlu sayda azərbaycanlı (təxminən 200 min nəfər) 1980-ci illərin sonu və 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycana deportasiya edilib.
Azəri (azəri türkcəsi də adlanır) və ya Azərbaycan dili Altay ailəsindən olan türk dilidir. Anadolu türkcəsi türkmən və qaqauzlarla birlikdə cənub-qərb oğuz qrupuna aiddir. Bu dillərdə danışanlar cümlələrin mürəkkəbliyindən və digər dillərdən götürülmüş sözlərin sayından asılı olaraq bir-birini müxtəlif dərəcədə başa düşə bilirlər. Rus alınma sözləri Azərbaycan dilinə XIX əsrdən, xüsusən də texniki terminlərdən daxil olmuşdur.
Sovet hakimiyyəti qurulana qədər Azərbaycanın iyirmi üç aylıq (1918-1920) dövlətçilik tarixi var idi. Sovet İttifaqının dağılmasından sonra yaranan yeni milli dövlətin simvolları bu dövrün böyük təsirinə məruz qalmışdır. Əvvəlki respublikanın bayrağı yeni respublikanın bayrağı kimi qəbul edildi. Dövlət himni ölkəni öz qanı ilə müdafiə etməyə hazır olan qəhrəmanlar xalqı kimi güclü şəkildə təsvir edir. Azərbaycanda musiqi ilə bağlı hisslər çox güclüdür. Azərilər özlərini yüksək musiqili xalq hesab edirlər və bu, həm xalq, həm də Qərb musiqi ənənələrində özünü göstərir.
Azərbaycan xalqı öz ölkəsi ilə fəxr etmək üçün ilk növbədə öz təbii sərvətlərinə müraciət edir. Siyahının başında neft gəlir və tərəvəz və meyvələrin yetişdiyi doqquz iqlim qurşağı da qeyd olunur. Zəngin xalçaçılıq ənənəsi qürur mənbəyidir, xalçaçıların (çox vaxt qadınların) bədii həssaslıqlarını, onların müxtəlif forma və simvolları təbii rənglərlə birləşdirə bilmə bacarıqlarını vurğulamaq üçün istifadə olunur. Qonaqpərvərlik digər Qafqaz ölkələrində olduğu kimi milli xüsusiyyət hesab olunur.
Müxtəlif ərazilərdə müxtəlif yaşayış yerləri var. Ənənəvi olaraq şəhərlərdə insanlar etnik zəmində inkişaf edən məhəllələrdə (məhəllələrdə) yaşayırdılar. Müasir Azərbaycan sovet memarlığını qəbul etmişdir; lakin Bakıda Qız qalası və dar küçələri ilə kəsişən köhnə şəhər və 20-ci əsrin əvvəllərinə aid binalarda Avropa üslubunun qarışığı nümunələri var.
Azərbaycan bayrağının mənası
1991-ci ildən ölkənin rəsmi bayrağı olan Azərbaycan bayrağı ilk dəfə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti tərəfindən 1918-ci ildə keçirilən iclasda müəyyən edilib. Bayraq mavi səma rəngindən, qırmızı və yaşıl üfüqi zolaqlardan ibarətdir, qırmızı zolaqda isə sağa baxan ağ aypara və səkkizguşəli ulduz vardır.
Azərbaycan bayrağında mavi, qırmızı və yaşıl rənglərdə geniş üfüqi zolaqlar var. Bayraqdakı mavi rəng türklüyü, qırmızı rəng sivilizasiyanı, yaşıl rəng isə İslamı simvollaşdırır. Qırmızı zolağın ortasında ağ aypara və səkkizguşəli ulduz var.
Azərbaycanın paytaxtı Bakıdır. Paytaxt Bakı Abşeron yarımadasında, Xəzər sahilində yerləşir və ən böyük limanına malikdir.
Azərbaycanın pul vahidi
Azərbaycanın rəsmi valyutası Azərbaycan manatıdır. Pul vahidi simvolu Suriya funtu və avronu da hazırlayan Robert Kalina tərəfindən hazırlanmışdır. Manatın alt vahidi 100 qəpikdir.
Azərbaycan Qafqaz regionunda, Qərbi Asiya ilə Şərqi Avropanın kəsişməsində yerləşir. Paytaxtı Bakı olan ölkənin zəngin neft və təbii qaz yataqları ilə inkişaf edən iqtisadiyyatı var.
Şərqdən Xəzər dənizi ilə əhatə olunmuş ölkə son illər təbliğat işləri ilə turizmdə böyük irəliləyiş əldə edib. Beynəlxalq təşkilatlara ev sahibliyi edən paytaxt Bakı ölkənin ən böyük və inkişaf etmiş şəhəridir.
Azərbaycan zəngin mədəni irsə malikdir. O, müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi ölkələr arasında opera və teatr kimi tamaşa sənətlərinə ev sahibliyi edən ilk ölkə olmaq xüsusiyyətinə malikdir.
Azərbaycan unitar konstitusion respublikadır. Türk Dövlətləri Təşkilatının və TÜRKSOY-un fəal üzvüdür. 158 ölkə ilə diplomatik əlaqələri və 38 beynəlxalq təşkilatın üzvüdür. GUAM Müstəqil Dövlətlər Birliyinin və Kimyəvi Silahların Qadağan edilməsi Təşkilatının təsisçi üzvüdür. 1992-ci ildən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının üzvüdür və 9 may 2006-cı ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası tərəfindən yaradılmış İnsan Hüquqları Şurasının üzvü seçilmişdir. O, həmçinin Qoşulmama Hərəkatının, ATƏT və Avropa Şurasının üzvüdür və Sülh Naminə Tərəfdaşlıq layihəsində NATO ilə əməkdaşlıq edir.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında rəsmi din yoxdur və ölkədəki bütün əsas siyasi qüvvələr dünyəvi millətçidir, lakin əhalinin əksəriyyəti və bəzi müxalif qüvvələr şiə İslam əqidəsinə tabedirlər. Digər Şərqi Avropa və Müstəqil Dövlətlər Birliyinin ölkələri ilə müqayisədə Azərbaycan yüksək sosial-iqtisadi inkişaf və savadlılıq səviyyəsinə nail olmuşdur. İşsizlik və intihar nisbətləri də aşağıdır.
Bununla belə,1993-cü ildən hakimiyyətdə olan Yeni Azərbaycan Partiyası fərdi hüquqların məhdudlaşdırılması, siyasi təzyiq və mətbuata senzura kimi avtoritar və insan hüquqlarına ziyan vuran siyasətlərdə ittiham olunur. Azərbaycan 2012-ci il yanvarın 1-dən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasında iki illik qeyri-daimi üzvlüyünə başlayıb.
Azərbaycan Tarixi
Azərbaycanda ən qədim insan məskənləri daş dövrünə aiddir, tapıntılar Azıx mağarasında tapılmış və Kuruçay mədəniyyəti kimi tanınmışdır. Tağılar, Damcılı, Zar, Yumurta-yeri yaşayış yerlərində, Leylatəpə və Saraytəpə nekropollarında yerləşən mağaralarda qədim daş və tunc dövrünə aid qalıqlar aşkar edilmişdir.
Azərbaycanda ilk skif-sak məskənləri eramızdan əvvəl IX əsrdə başlamışdır. İskitlərin ardınca Manna dövləti (e.ə. IX), sonra İran Midiyaları Araz çayının cənubunda (e.ə. III) bölgədə hökmranlıq etdilər. Midiyalar eramızdan əvvəl 900-700-cü illər arasında böyük bir imperiya qurdular, lakin eramızdan əvvəl 549-cu ildə dağıldılar və torpaqları Əhəmənilər imperiyasına keçdi. Əhəmənilər Azərbaycan torpaqlarını ələ keçirdikdən sonra orada zərdüştilik yayılmağa başladı.Sonralar Makedoniyalı İsgəndər imperiyası Azərbaycanda hökmranlıq etdi, sonradan bu imperiya Selevkilər imperiyasına birləşdirildi. Romalılar da Roma İmperiyası dövründə burada məskunlaşıblar. Bölgənin əsl sakinləri olan albanlar eramızdan əvvəl IV əsrdə imperiya qurdular. Bu dövrdə zərdüştilik bütün Atropatena və Qafqazda yayılmışdı.
Coğrafiyası
Azərbaycan Cənubi Qafqazda yerləşən Avrasiya ölkəsidir. Yerləşdiyi yer Şərqi Avropa və Cənub-Qərbi Asiyadır. 38° və 42° şimal enlikləri və 44° və 51° şərq uzunluqları arasında coğrafi bölgədə yerləşir. Onun sərhədlərinin uzunluğu 2648 kilometrdir. Bunun 1007 kilometri Ermənistan, 756 kilometri İran, 480 kilometri Gürcüstan, 390 kilometri Rusiya, 17 kilometri isə Türkiyə sərhədlərini təşkil edir. Sahil xəttinin uzunluğu 800 kilometr, Xəzər dənizinin Azərbaycan hissəsinin ən böyük sahəsi isə 456 kilometrdir. Şərq sərhədini təşkil edən Xəzər dənizi, şimalda Böyük Qafqaz dağ silsiləsi və mərkəzdə geniş düzənliklər Azərbaycanın ən üstünlük təşkil edən fiziki xüsusiyyətləridir. Böyük və Kiçik Qafqaz dağları və Talış dağları ölkənin qırx faizini əhatə edir. Bazardüzü zirvəsi Azərbaycanın ən hündür nöqtəsidir (4466 m), Xəzər dənizi isə ən alçaq nöqtəsidir (−28 m). Bunlardan başqa, Təbiətin Yeddi Möcüzəsi siyahısına daxil edilməyə namizəd olan palçıq vulkanlarının təxminən yarısı Azərbaycan sərhədləri daxilindədir.
Yerüstü su əsas su mənbəyidir. Bununla belə, ölkədəki 8350 çaydan yalnız 24-nün uzunluğu 100 kilometrdən çoxdur. Bütün çaylar ölkənin şərqində Xəzər dənizinə tökülür. Sahəsi 67 km2 olan Sarısu gölü Azərbaycanın ən böyük gölüdür. Ən uzun çay Kür çayıdır və sərhəddən kənarda uzunluğu əlavə olunduqda 1515 kilometrə çatır. Bundan əlavə, ölkə Xəzər dənizində bəzi adaların sahibidir. Ölkənin ərazisi şimaldan cənuba 400 kilometr, şərqdən qərbə isə 500 kilometr uzanır.
Yerüstü su əsas su mənbəyidir. Bununla belə, ölkədəki 8350 çaydan yalnız 24-nün uzunluğu 100 kilometrdən çoxdur.[93] Bütün çaylar ölkənin şərqində Xəzər dənizinə tökülür.[93] Sahəsi 67 km2 olan Sarısu gölü Azərbaycanın ən böyük gölüdür. Ən uzun çay Kür çayıdır və sərhəddən kənarda uzunluğu əlavə olunduqda 1515 kilometrə çatır.
Bundan əlavə, ölkə Xəzər dənizində bəzi adaların sahibidir.
Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqillik əldə etdikdən sonra hökumət ölkədə ətraf mühitin mühafizəsi istiqamətində köklü tədbirlər həyata keçirmişdir. Lakin 2001-ci ildən sonra Bakı-Tbilisi-Ceyhan Neft Kəmərindən əldə edilən yeni gəlirlərlə dövlət büdcəsinin artırılması sayəsində ətraf mühitin milli mühafizəsi yaxşılaşmağa başladı. Dörd il ərzində qorunan ərazilər iki dəfə artdı və indi ölkənin səkkiz faizini əhatə edir. 2001-ci ildən bəri yeddi əsas ehtiyatın yaradılması və ətraf mühitin qorunması üçün hökumətin büdcəsi iki dəfə artmışdır.
İqlim
Azərbaycan həm də müxtəlif təbiətə vətəndir. Torpağın yarıdan çoxu 400-1000 metrə qədər uzanan dağlıq ərazilərdən ibarətdir. Bəzi rayonlarda bu, 100-120 metr, bəzi ərazilərdə isə 50 metrə yaxındır. Qalan rayonlar ümumiyyətlə aşağı düzənlik və düzənliklərdən ibarətdir. Cənubda Ermənistanın dağ kütlələri, şimalda isə yüksək Qafqaz dağları var. Azərbaycan dağları; Bazardüzü (4.466 m), Şahdağ (4.243 m), Bazaryurdu (4.126 m), Tufan (4.191 m), Yanardağ (4.116 m), Böyük Qafqaz dağ silsiləsi (4000-50 m) daxilində yerləşir. Azərbaycanın ən uzun çayı Xəzər dənizinə tökülən 1364 km uzunluğunda Kür çayıdır. Araz çayının uzunluğu 1072 km-dir. Ən böyük təbii gölü 67,0 km2 olan Sarısu gölüdür. Ən böyük süni göl sahəsi 605,0 km2 olan Mingəçevir bənd gölüdür. Dağlarla və hündür təpələrlə əhatə olunsa da, Azərbaycanın böyük hissəsi düzənlik ərazisidir və ərazisinin ən məhsuldar hissələri arasında Kür və Araz çaylarının qarışdığı deltadır.
Azərbaycanın mülayim iqlimi var, lakin Xəzər dənizinin daxili hissəsindən, yüksək dağlarda və digər yüksəkliklərdə sərt iqlimə rast gəlinir. Yüksək dağlıq ərazilərdə qış uzun, soyuq və qarlı, yayı isə sərin keçir. Düzənliklərdə qış sərin, yağışlı və bəzən qarlı, yayı isə isti və quraq keçir.
Azərbaycan ölkəsi əsasən düzənliklərdə çöldür, 25%-i meşələrlə örtülüdür, bəziləri dağlardadır. Dağların şimal və cənub hissələrində 2000 metr yüksəkliyə qədər meşələr görünür. Azərbaycanın təbii həyatında daha çox rast gəlinən heyvanlar maral, alçaq maral, cüyür, dağ keçisi, qarabuğdaşı, bizon, çöl donuzu, bəbir, Avrasiya vaşağı, çöl pişiyi, qonur ayı, canavar, qırmızı tülkü, dağ siçanı, dələ, Qafqaz köstəbəyi.
Azərbaycanın iqlimi dünyadakı 11 iqlim tipindən 9-na malikdir. Onun orta illik temperaturu 10 °C-dən yuxarıdır.
Biomüxtəliflik
Azərbaycanda heyvanlar aləminin zənginliyi və müxtəlifliyi haqqında ilk məlumatlara şərq səyahətçilərinin səyahət qeydlərində rast gəlmək olar. Memarlıq abidələri, qədim qaya və daşlar üzərində heyvan təsvirlərinin təsvirləri günümüzə qədər gəlib çatmışdır. Ölkədə heyvanlar aləminə dair ilk məlumatlar 17-ci əsrdə təbiətşünasların səfərləri zamanı toplanmışdır.
Azərbaycan sərhədlərində yaşayan 106 növ məməli, 97 növ balıq, 10 amfibiya növü və 52 növ sürünən müəyyən edilmişdir. Ölkənin milli heyvanı olan Qarabağ atı dağ-çöl yarış atı və endemikdir; O, xoş xasiyyətli, sürətli və zərifdir. Bu gün nəsli kəsilməkdə olan növlərdən biridir.
Azərbaycanda bitki örtüyündə 4500-dən çox hündür bitki var. Onun bitki örtüyü Cənubi Qafqazın digər ölkələrindən fərqlidir və Qafqazda bitən bütün növlərin təxminən 67 faizi Azərbaycanda rast gəlinir.
Ordusu
Müasir Azərbaycan ordusunun əsası 1918-ci il iyunun 26-da əsası qoyulmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Milli Ordusuna gedib çıxır. Sovet İttifaqının dağılması ilə ölkə müstəqillik əldə etdikdə, Silahlı Qüvvələr haqqında Qanuna əsasən, 1991-ci il oktyabrın 9-da Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri yaradılmışdır. Bu gün ölkədə hər il iyunun 26-sı Silahlı Qüvvələr Günü kimi qeyd olunur. 2002-ci ilə olan məlumata görə, Azərbaycan silahlı qüvvələrinin tərkibində 95 min fəal şəxsi heyət var idi. Yarımhərbi birləşmələrin sayı 17000-ə çatır. Silahlı qüvvələrin üç qolu var: Quru Qoşunları, Hərbi Hava Qüvvələri və Dəniz Qüvvələri.
Silahlı qüvvələr lazım gəldikdə dövlətin müdafiəsinə cəlb oluna və müxtəlif hərbi yarımqrupları əhatə edə bilər. Azərbaycan Milli Qvardiyası, Sərhəd Qoşunları komandanlığı və Daxili Qoşunlar digər hərbiləşdirilmiş qüvvədir. Bu qurum yarımmüstəqildir və prezidentin tabeliyində olan bir agentlik kimi fəaliyyət göstərir.
Azərbaycan Avropada Adi Silahlı Qüvvələr haqqında Müqavilə ilə bağlıdır və bütün əsas beynəlxalq silah müqavilələrini imzalamışdır. Sülh Naminə Tərəfdaşlıq və Fərdi Tərəfdaşlıq Fəaliyyət Planı çərçivəsində Türkiyənin təşəbbüsləri ilə NATO ilə əməkdaşlıq edir. İraqa 151, Əfqanıstana isə 184 sülhməramlı göndərdi.
2011-ci ildə ölkənin hərbi xərcləri 4,46 milyard dollar olmuşdur. Müdafiə sənayesi atıcı silahlar, kiçik artilleriya sistemləri, tanklar, aviasiya bombaları, pilotsuz maşınlar və müxtəlif hərbi maşınlar istehsal edir.
İqtisadiyyat
Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqillik əldə etdikdən sonra Beynəlxalq Valyuta Fondunun, Dünya Bankının, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının, İslam İnkişaf Bankının və Asiya İnkişaf Bankının üzvü olmuşdur. Azərbaycanın bank sistemi Azərbaycan Mərkəzi Bankı, kommersiya bankları və bank olmayan kredit təşkilatlarından ibarətdir. Milli Bank 1992-ci ildə keçmiş SSRİ Dövlət Əmanət Bankının tərkibində olan Azərbaycan Dövlət Əmanət Bankının bazasında yaradılmışdır. Mərkəzi Bank Azərbaycanın mərkəzi bankı kimi fəaliyyət göstərir, milli valyuta olan Azərbaycan manatını dövriyyəyə buraxmaq və bütün kommersiya banklarına nəzarət etmək səlahiyyətinə malikdir.
Enerji
Azərbaycanın üçdə ikisi neft və təbii qazla zəngindir. Azərbaycanın neft sənayesinin tarixi qədim dövrlərə gedib çıxır. Ərəb tarixçisi və səyyahı Əhməd əl-Bəlazuri qədim zamanlarda Abşeron yarımadasının iqtisadiyyatından bəhs etmiş, neftini xüsusi qeyd etmişdir. Azərbaycanda çoxlu boru kəmərləri var.
Ölkənin qızıl, gümüş, dəmir, mis, titan, xrom, manqan, kobalt, molibden, kompleks filiz və sürmə ehtiyatlarının böyük hissəsi Kiçik Qafqaz regionunun payına düşür. 1994-cü ilin sentyabrında Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) ilə 13 neft şirkəti, o cümlədən Amoco, BP, ExxonMobil, Lukoil və Equinor arasında 30 illik müqavilə imzalanıb. Azərbaycan neftin kəşfiyyatı və işlənməsi üçün dünyanın ən qaynar nöqtələrindən biri hesab olunur, çünki Qərb neft şirkətləri sovet istismarının toxunulmamış dərin sulu neft yataqlarından istifadə edə bilmişlər. Bu arada Azərbaycan Dövlət Neft Fondu makroiqtisadi sabitliyi, neft gəlirlərinin idarə olunmasında şəffaflığı və gələcək nəsillər üçün ehtiyatların qorunmasını təmin etmək məqsədilə büdcədənkənar fond kimi yaradılmışdır.
SOCAR-ın törəmə şirkəti olan “Azəriqaz” 2021-ci ilə qədər ölkənin tam qazlaşdırılmasına nail olmağı qarşısına məqsəd qoyub. Azərbaycan şərq-qərb və şimal-cənub enerji nəqli dəhlizlərinin sponsorlarından biridir.[158] Xəzər regionunu Türkiyə ilə birləşdirəcək Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xəttinin 2017-ci ilin iyulunda tamamlanacağı gözlənilir. Trans-Anadolu Təbii Qaz Boru Kəməri (TANAP) və Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) Azərbaycanın Şahdəniz qazından Türkiyəyə, qazı isə Avropaya tədarük edəcək.
Bundan başqa, SOCAR və birgə müəssisələr (BP, Chevron, INPEX, Equinor, ExxonMobil, TP, ITOCHU və ONGC Videsh) arasında 2017-ci il sentyabrın 14-də imzalanmış HPBS-ə əsasən, Azərbaycan AÇG-nin işlənməsi üzrə sazişin müddətini 2050-ci ilə qədər uzadıb.
Kənd təsərrüfatı
Azərbaycan regionda ən böyük kənd təsərrüfatı hövzəsinə malikdir. Azərbaycanın təqribən 54,9 faizi kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlardır. 2007-ci ilin əvvəlinə 4755,1 min hektar kənd təsərrüfatı torpaqlarından istifadə edilmişdir. Həmin ildə ümumi ağac ehtiyatları 136 milyon m³ idi. Azərbaycanın kənd təsərrüfatı elmi-tədqiqat institutları çəmənliklər və otlaqlar, bağçılıq və subtropik bitkilər, yaşıl tərəvəzçilik, üzümçülük və şərabçılıq, pambıqçılıq və dərman bitkiləri ilə məşğuldur. Bəzi rayonlarda taxıl, kartof, şəkər çuğunduru, pambıq, tütün əkmək sərfəlidir.Heyvandarlıq, süd məhsulları, şərab və spirtli içkilər də mühüm təsərrüfat məhsullarıdır. Xəzər dənizinin balıqçılıq sənayesi nərə və treska balıqlarının azalan ehtiyatlarına diqqət yetirir. Son məlumatlara görə, Azərbaycanda 1,5 milyon iribuynuzlu mal-qara, 5 milyon qoyun və 30 milyon quş var. Arıçılıq inkişaf edib. 2002-ci ildə Azərbaycanın dəniz ticarətində 54 gəmi olub.
Əvvəllər xaricdən gətirilən məhsulların bəziləri yerli istehsal olunmağa başladı. Bunlara Coca-Cola Bottlers LTD.-dən Coca-Cola, Baki-Kastel-dən pivə, Nehir tərəfindən sərt ağac və EUPEC Pipe Coating Azerbaijan-dan neft boruları daxildir.
Din
Əhalinin təxminən 97%-i müsəlmandır. Müsəlmanların 85%-i şiə müsəlmanları,15%-i isə sünni müsəlmanlardır və Azərbaycan Respublikası dünyada şiə əhalinin sayına görə ikinci yerdədir. Digər inanclar ölkənin müxtəlif etnik qrupları tərəfindən həyata keçirilir. Konstitusiyanın 48-ci maddəsinə uyğun olaraq Azərbaycan dünyəvi dövlətdir və dini etiqad azadlığını təmin edir. 2006-2008-ci illərdə Gallup sorğusunda Azərbaycandan olan respondentlərin yalnız 21%-i dinin gündəlik həyatlarının mühüm hissəsi olduğunu bildirib. Bu, Azərbaycanı dünyanın ən az dindar müsəlman ölkəsi edir.
Ölkənin dini azlıqlarından təxminən 280.000 xristian (3.1%) əsasən rus və gürcü, şərq və erməni apostoldur (ermənilərin demək olar ki, hamısı separatçı Dağlıq Qarabağ bölgəsində yaşayır)[202]. 2003-cü ildə burada 250 katolik var idi.[203] 2002-ci ildən etibarən digər xristian məzhəblərinə lüteranlar, baptistlər və malakanlar daxildir. Kiçik bir protestant icması da var. Azərbaycanda da 2000 illik tarixə malik qədim yəhudi əhali yaşayır; Yəhudi təşkilatlarının hesablamalarına görə, Azərbaycanda 12.000 yəhudi qalmaqdadır. Burada Yehovanın Şahidləri icmaları və digər dini icmaların tərəfdarları da var. Ölkədəki bəzi dini icmalar qeyri-rəsmi olaraq dini etiqad azadlığı ilə məhdudlaşır. ABŞ Dövlət Departamentinin məsələ ilə bağlı hesabatında qeyd olunur ki, bəzi müsəlman və xristian qruplarının qatı üzvləri həbs edilib və bir çox qatı dini qruplar Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsində qeydiyyatdan keçməkdə çətinlik çəkiblər.
Təhsil
Azərbaycanlıların yüksək faizi bu və ya digər formada, xüsusən də elmi və texniki fənlər üzrə ali təhsil alıb. 1920-ci illərdə ərəb əlifbasından latın əlifbasına və 1930-cu illərdə latın əlifbasından kiril əlifbasına standart əlifbada iki dəfə dəyişikliyə baxmayaraq, sovet dövründə savad və orta təhsil səviyyəsi aşağı düşdü. 1992-ci ildə latın əlifbasından istifadə edildi.
