Slavyanlar haqqinda melumat 

Slavyanlar haqqinda melumat Tehsil.com.az-da təqdim olunur. Hər bir xalqın tarixi keçmişi vardır. Əsrlər boyunca öz milli adət ənənələrini qoruyub bugünə qədər gətirib çıxaran xalqların sayı isə çox azdır. Slavyanlar da onlardan biridir. Slavyanlar haqqinda melumat əldə edərək onları daha yaxından tanıya bilərik.

Slavyan xalqları deyildikdə,rus, çex, serb, xorvat və bolqar xalqları nəzərdə tutulur. İddia olunur ki, slavyan xalqlarının ilk vətəni Karpatların şimalında San, Şimali Buq, Pripet, Berezina, Orta Dnepr və Desna vadiləri ilə əhatə olunmuş bir bölgə olmuşdur. 

Bəzi müəlliflər slavyanların mənşəyini eramızın 1-ci əsrində Oder və Vistula çaylarının vadilərində (indiki Polşa və Çexiya) yaşamış yerli Dəmir dövrü tayfalarına aid etmişlər. Lakin bu məlumat hələ də müzakirə mövzusu olaraq qalır, çünki tarixi sübutunu tapmamışdır. Arxeoloji tapıntılara əsasən, eramızdan əvvəl 1500-cü illərdə protoslavların Qərbi Polşadan Belarusun Dnepr çayına qədər olan ərazidə yaşamaları ehtimal olunur. 

 Slav adı, VI. İlk dəfə 19-cu əsrdə “Sklaven”, “Esclavon”, “Sloven” formalarında meydana çıxıb və məskunlaşıb. Erkən slavyanlar soyuq, meşəlik və bataqlıq ərazidə yaşadıqları və əsas ticarət yollarından uzaq olduqları üçün aşağı yaşayış səviyyəsinə və inkişaf etməmiş mədəniyyətə malik idilər.

Onlar həmin dövrün tələbinə uyğun olaraq ovçuluq, balıqçılıq, köçəri heyvandarlıq, arıçılıq və bəzən səyyar əkinçiliklə (qarğıdalı) məşğul olurdular. Mərkəzi sistemə uyğun möhkəmləndirilmiş şəhərlərə yalnız VI əsr görünməyə başladı. Ailə, qəbilə və tayfa halında yaşayan slavyanlar dövlət qurmaq qabiliyyətini göstərə bilmirdilər. Qanuni göstərişlər qisas prinsipinə əsaslanırdı. 

XVI əsrdə başlamalı olan böyük köçlərin sonunda slavyan qrupları bir-birindən ayrıldı. Bir müddət bolqarlar, sonra da Avarlar tərəfindən federasiyalarda təşkil edilən Sklavenlər, 517-ci ildən etibarən Balkanları viran etməyə başladılar. 580-ci ilə doğru bu bölgədə dağınıq icmalar halında məskunlaşdılar.  679-cu ildən sonra Dunay çayının cənubunda məskunlaşan bolqarlar öz hökmranlıqlarını və adlarını Moeziya, Trakya və Makedoniyada yaşayan Sklavenlərin üzərinə qoysalar da, tezliklə slavyanlaşdılar. VI. Əsrin sonlarında Pannoniyada yaşayan xorvatlar, serblər və slovenlər onun ətrafına toplanan digər slavyanlar sahilə doğru irəlilədilər, Yuqoslavlar (Cənubi Slavlar) orta əsrlərdə Bosniya, Xorvatiya , Herseqovina, Raşka və ya Serbiya , Zeta və Monteneqro kimi dövlətlər qurdular. VIII. Əsrin sonlarına qədər Qərbə doğru irəlilədilər. Elbe və Baltik tayfalarında məskunlaşdılar. X əsrdə Döyüş aristokratiyasına malik olan çexlər və polyaklar Bohemiya və Polşa dövlətlərini yaratdılar. Tezliklə sürətlənən alman basqınları Çexiya, Polşa və Sloveniya torpaqlarını sıxışdırmağa başladı. Macarlar müxtəlif slavyan qruplarını parçalayaraq, özlərindən əvvəl bu bölgədə yaşayan tayfaları məhv etmiş və ya macarlaşdırmışlar.

VII əsrdə Cənubda Dnepr çayı boyunca məskunlaşan slavyan tayfaları xəzərlərin hakimiyyəti altına keçdi.  XVI əsrdən etibarən ilk Şərqi Slavyan dövlətlərinin (Novqorod, Kiyev və s.) qurucuları olduğu düşünülən avantürist ruslar və ya varangiyalılar burada məskunlaşaraq öz adlarını vermişlər. Əsrlər arasında inkişaf edən xristianlıq slavyan dünyasını iki tamamilə fərqli dini qrupa böldü.

Polyaklar, çexlər, slovaklar, slovenlər və xorvatlar katolik kilsəsinə, ruslar, bolqarlar və serblər ortodoksal idilər. Orta əsrlərin sonunda Asiyadan gələn barbar qəbilələrin basqınları slavyanlara çoxlu ziyan vurdu. Polşa öz məhvini hazırlayan bir süqut dövrünə qədəm qoyarkən, Habsburq torpaqları daxilindəki Bohemiya və Xorvatiya (1526) da almanlaşma və macarlaşma təhlükəsi ilə üzləşdi. Polyakları sıxışdıran çar, Osmanlılarla müharibədə Balkan slavyanlarına zəif dəstək verdi, slavyan xalqları öz müstəqilliklərini öz səyləri ilə əldə etdilər.

Alman təzyiqi 1914-cü ildən əvvəl və 1939-cu ildən əvvəl slavyan dünyasına yenidən hiss olundu, İkinci Dünya Müharibəsinin sonunda mütləq başa çatdı. Bu müharibə zamanı slavyan birliyinin mistik ab-havasını canlandıran SSRİ qələbədən sonra müxtəlif slavyan dövlətlərini sovet təsir dairəsinə daxil etdi.

Slavyan mifologiyası

Yazılı material baxımından slavyan mifologiyasına aid mənbələr çox azdır deyilə bilər. Buna səbəb yazının slavyan mədəniyyətinə eramızın IX-X əsrlərində xristianlaşma prosesi ilə gəlməsidir.

Baltik tanrısı Perkuno ilə əlaqəli olan Perun idi. O, mühüm slavyan tanrılarından biri idi. Norse tanrısı Thor kimi, Perun da ildırım tanrısı idi. Perun slavyanlar tərəfindən ən ali tanrı hesab olunurdu, necə ki Tor bəzi german xalqları tərəfindən ən vacib tanrı hesab olunurdu. Yarilo gənclik və bahar tanrısı idi, onun qadın həmkarı, məhəbbət ilahəsi Lada, slavyan xalqının bütün tanrıları arasında yüksək yer mərtəbədə idi. Yarilo Xristianlığın yüksəlişi zamanı mühüm rol oynayıb, çünki onun İsa Məsihlə bəzi ümumi xüsusiyyətləri var idi.

Slavyan mifologiyasında çoxbaşlı tanrılar da var idi. Bunlara misal olaraq Svantovit dörd başlı, iki kişi və iki qadın olan müharibə tanrısı, yay fəslini simvolizə edən beşbaşlı Porevit, payız fəslinin mücəssəməsi olan yeddi üzlü Rujeviti və eyni vaxtda səmanı, yeri və o biri dünyanı seyr edən üçbaşlı Triqlavı göstərmək olar.

Slavlarda mədəni inteqrasiya

Erkən orta əsrlərdə slavyanların fəth etdiyi ərazi çox böyük idi və nəticədə bir çox müstəqil slavyan dövlətləri yaranmışdı. Eramızın X əsrindən başlayaraq slavyanlar tədricən mədəni ayrı-seçkilik prosesinə daxil oldular. Nəticə olraq Hind-Avropa dil ailəsinin slavyan qolu kimi təsnif edilən bir-biri ilə sıx əlaqəli, lakin bir-birini başa düşməyən dil qrupu yarandı.

Bu gün Mərkəzi və Şərqi Avropadan Rusiyaya qədər uzanan coğrafiyada bir çox slavyan dilləri vardır. Bunlar; bolqar, çex, xorvat, polyak, serb, slovak, rus və bir çox başqa dillərdir.

Son Roma İmperiyasında slavyanlar

Eramızın V əsrinin ortalarında Hun İmperiyasının dağılması ilə bütün Balkanlarda siyasi boşluq yarandı. Atillanın yürüşləri nəticəsində Dunay çayının cənubundakı geniş əraziləri yaşayış üçün yararsız vəziyyətə salınmışdı. Roma İmperiyasının Balkanlara baxan sərhədlərinə yeni xalqlar axışırdı. Sözügedən yeni icmalar arasında slavyanlar da var idi.

Eramızın 531-534-cü illəri arasında Roma qüvvələri slavyanlara və bəzi digər icmalara qarşı bir sıra hərbi yürüşlər başlatdılar. 550-ci ildə slavyanlar Maritsa çayı bölgəsinə və Trakya sahillərinə daxil olaraq Salonikiyə doğru irəlilədilər. Bu irəliləyiş zamanı qadın və uşaqları əsir olaraq götürüldü, yetkin kişiləri öldürüldü. Lakin bu qırğınlarla onlar öz məqsədlərinə çata bilmədilər. Saloniki fəlakətdən xilas oldu. 580-ci illərin əvvəllərindən sonra slavyanlar və avarlar Yunanıstan, Trakya və Fesaliyanı işğal etmək üçün əməkdaşlıq etdilər.

Romalılar heç bir hücum etmədən Roma sərhədlərini tərk etmək üçün üçün Avarlar ilə razılaşdılar. Razılaşmaya görə 100.000 Solidus qızıl sikkəsi verilməli idi. Bununla belə, slavyanlar razılaşmaqdan imtina etdilər.  585-ci ildə Konstantinopola doğru irəliləsələr də, Roma müdafiə qüvvələri tərəfindən hücum dəf edildi. Slavyanlar digər yaşayış məntəqələrinə hücumlarını davam etdirərək Yunanıstanda ilk daimi slavyan məskənlərini yaratmağa nail oldular.

Slavyanlar və avarlar eramızın 626-cı ildə yenidən ittifaqa girərək böyük bir qüvvə təşkil etdərək bbolqarların köməyi ilə Konstantinopolu mühasirəyə aldılar. Barbar ittifaqı öz məqsədlərinə çatmaq üzrə olduğu bir vaxtda romalılar hücumu nəticəsində bu cəhdləri boşa çıxdı. Bu hadisədən sonra avar-slavyan ittifaqı sona çatdı. Lakin slavyanların Yunanıstana hücumu yenidən davam etdi ta ki, eramızın 9-cu əsrinə qədər. Nəhayət, eyni əsrdə Bizanslılar tərəfindən qovularaq Mərkəzi və Şərqi Avropanın digər hissələrinə doğru irəlilədilər.

Slavyanlar haqqinda melumat ( 2 ci hissə )