İbn Sina haqqinda melumat saytımızda təqdim olunur. Yəqin ki, İnb Sinanı tanımayan çox az adam olar. Bəs onu haqqınd kifayət qədər məlumatlara sahibsinizmi? Elə isə gəlin tanış olaq. İbn Sina haqqinda melumat geniş şəkildə Tehsil.com.az-dadır.
İbn-i Sinanın tam adı Əbu Əli əl-Hüseyn ibn Abdullah ibn-i Sina əl-Belhidir. Möhtərəm alim Abdullah Bin Sinanın oğlu, Samanoğulları sarayının maliyyə katiblərindən biri idi. Qerbdə “İbn Sina” kimi tanınır.
980-ci ildə indiki Özbəkistanın Buxara yaxınlığındakı Əfşanə şəhərində anadan olub. O, təkcə şərqdə deyil, həm də orta əsrlər Avropasında ən böyük tibb alimi sayılır. Qeyri-adi zəkaya malik olduğu üçün 10 yaşında Quranı əzbərləyib.
Kuşyar adlı bir həkimdən tibb təhsili alan İbn-i Sina öz dövrünə görə xeyli nailiyyətlər əldə etmişdi. Buxarada atasından və dövrünün məşhur alimlərindən fərdi dərslər və yaxşı təhsil almışdır. Qeyri-adi yaddaşa və zəkaya sahib olan gənc 14 yaşından etibarən , müəllimlərini geridə qoymağa başlamışdı. Fəlsəfə, ədəbiyyat, riyaziyyat və tibb kimi müxtəlif sahələrdə zəngin biliklər qazanmışdır.
O, 16 yaşında ikən təbabətə üz tutaraq nəinki bu mövzunu öyrəndi, həm də yeni müalicə üsulları hazırladı. 19 yaşında həkim adını alan İbn Sina xəstələri pulsuz müalicə etməyə başlayıb. Samani hökmdarı Nuh ibn Mənsur xəstəliyindən sağaldıqdan sonra ona Buxaradakı fövqəladə zəngin kitabxanadan istədiyi kimi istifadə etməyə icazə verildi. Burada tapıb oxuduğu kitablar sayəsində bilik və bacarıqları dərinləşmiş, düşüncələrinin inkişafına böyük töhfə vermişdir. 21 yaşında o, dövrün ən böyük həkimlərindən biri hesab olunurdu.
İnb Sina Qəznəli Mahmudu qəzəbləndirincə, Harzəmdən ayrılaraq İraq-ı Acem (İranın Cənub-Şərqi Azərbaycan bölgəsi), Gürgenç və Reydə dolaşdı. O, bu səyahət illərində zaman-zaman həkim işləyirdi. Bir müddət Həmədanda Buveyhi Əmiri Şəmsü’d-Devlənin vəziri idi. Siyasi motivlərlə həbs edilən həkim həbsxanadan sonra düşmənlərinin şərindən xilas olmaq üçün şəhərdən şəhərə köçdü. Nəhayət, İsfahandakı Kakuyi hökmdarı Əlaü’d-Dövlənin sarayına daxil oldu. 10 iyul 1036-cı ildə Həmədanda monarxla birgə səfər zamanı mədə xəstəliyindən vəfat etdi.
İbn Sinanın ən böyük əsərlərindən biri “Kitabu’ş-Şifa”dır (“Sağlamlıq kitabı”). Bəşəriyyət tarixində tək bir şəxsin qələmə aldığı ən əhatəli əsər olan Kitabu’ş-Şifa dövrün məntiq, fizika, astronomiya, həndəsə, riyaziyyat, metafizikamusiqi və ilə bağlı bütün biliklərini bir yerə toplayan ensiklopediyadır. İbn Sinanın bəlkə də ən məşhur əsəri olan “Əl-Kanun fi’t-Tıb” (“Tibb Qanunu”) yunan həkimlərinin tapıntılarına, eləcə də öz müşahidə və təcrübələrinə əsaslanan tibbi ensiklopediyadır.
Ömrünün son illərində İbn Sinahəmin kitabı “Kita-bu’ş-Şifa’y Kitabu’n-Necat” (“Azadlıq kitabı”) kimi ümumiləşdirmişdir. Bunun xülasəsi olan “İşarat ve’t-Tenbihât” (“Semptomlar və xəbərdarlıqlar”) onun fəlsəfi sistemini ən yığcam şəkildə ifadə etdiyi əsəridir deyə bilərik.
Fəlsəfə, tibb, riyaziyyat, fizika, astronomiya, kimya, və musiqi kimi müxtəlif bilik və bacarıq sahələrində seçilən İbn Sina riyaziyyat sahəsində riyazi terminlərin tərifləri və astronomiya sahəsində həssas müşahidələrlə maraqlanırdı. İbn Sina tibblə bağlı çoxlu əsərlər yazıb. Bunların arasında xüsusilə ürək-damar sistemi ilə əlaqədar olanlardır.
İbn Sinanın adı çəkiləndə onun adı ilə eyniləşdirilən və 16-cı əsrə qədər Qərb ölkələrində, 19-cu əsrin əvvəllərinə qədər Şərq ölkələrində oxunub istifadə edilən əl-Kânun fî’t-Tıb (Tibb qanunu) əsəri əsr ağlına gəlir. Beş kitabdan ibarət olan bu ensiklopedik əsərin Birinci Kitabında anatomiya və profilaktik təbabətə dair ətraflı məlumat, ikinci kitabda sadə dərmanlar, üçüncü kitabda patoloji, dördüncü kitabda dərmanlar və cərrahi üsullar, beşinci kitabda isə müxtəlif dərman preparatları haqqında ətraflı məlumat verilmişdir.
İbn Sina əsasən astronomiya, fizika, və fəlsəfəyə aid 150-yə yaxın əsər yazmışdır. Farsca olanlar istisna olmaqla, bütün əsərlərinin ərəbcə olduğu məlumdur. Xüsusilə onun tibb elmi ilə bağlı araşdırmaları son dərəcə orijinal və dəqiqdir. Ona görə də 600 il şərq və qərb təbabətinə, sözün əsl mənasında hökmranlıq etdi. Hətta İbn Sina tibbi araşdırmalar apararkən bəzi xəstəliklərin ötürülməsində görünməyən canlıların, yəni mikrobların varlığını hiss etmiş və əsərlərində bu naməlum canlılardan tez-tez bəhs etmişdir. Mikroskopun hələ məlum olmadığı bir vaxtda belə bir mühakimə yürütmək çox maraqlıdır.
O dövrün Fransanın ən məşhur tibb fakültələri olan “Monpelye” və “Lauven” Universitetlərinin əsas kitabı İbn Sina tərəfindən yazılmış “el-Kanun fi’t-Tıb” idi. Bu, əsrin ortalarına qədər davam etdi və İbn Sina 700 il Avropanın tibb müəllimi oldu. Altı əsr əvvəl İbn Sinanın Qanunu Paris Tibb Fakültəsinin kitabxanasında 9 əsas kitabın başında idi.
Bu gün də Paris Universitetinin tibb tələbələri, St. Onlar Germain Bulvarı yaxınlığındakı böyük konfrans zalında toplaşanda divardan asılmış iki nəfərin böyük ölçülü portretinə rast gəlinir ki, portretlərdən biri İbn Sinaya, digəri isə ər-Raziyə məxsusdur.
Əsas əsərləri: Kitab əş-Şifa (“Sağlamlıq kitabı”), əl-Kanun fi’t-Tıb (“Tibb Qanunu”), (“Qurtuluş kitabı”), Risale fi-İlmü’l-Əhlak (“Əxlaq haqqında kitabça”), Kitabü’l-Necat, İşarat ve’l-Tambihat (“Semptomlar və Xəbərdarlıqlar”).
