Novruz bayramı haqqında inşa
3000 ildir mövcud olan Novruz Anadolu xalqı tərəfindən Göktürklərin Ergenekondan çıxması və yazın gəlişi kimi tanınır. Novruz hər il martın 21-də qeyd olunur. Bir çox ölkədə fərqli şəkildə qeyd olunan Novruz bayramının ən geniş yayılmış tədbiri böyük tonqalın üstündən tullanmaqdır.
Fars dilində hərfi mənada “yeni gün” mənasını verən Novruz “ilin ilk günü” deməkdir. Novruz Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkmənistan, Özbəkistan, Tatarıstan, Uyğur Bölgəsi, Anadolu və Balkanlarda ənənəvi bayramlarla bu gün də canlılığını davam etdirir.
İnsanların yaşadığı geniş coğrafiyada təbiətin və ətraf mühitin oyanışını qeyd edən Novruz bayramı Anadoluda və türk mədəniyyətinin yayıldığı bölgələrdə çox köklü və zəngin bir tarixə malikdir.
Novruz bayramı haqqında
Torpağın oyanmasının, yazın gəlişinin, qardaşlığın, dostluğun, həmrəyliyin simvolu olan və geniş coğrafiyada qeyd olunan Novruz türk millətinin bahar bayramıdır. Doğrudan da, daha bir yaz fəslinə çatmağın sevinci və dincliyi ürəyimizi isidir. Milli xarakter daşıyan bu bayram türk millətinin əsrlərdən bəri davam edən birliyinin, qardaşlığının, taleyinin rəmzi olmaqla yanaşı, həm də millətimizin dirçəlişini, bolluq və bərəkətini, ədalətliliyini simvolizə edir. mədəniyyətimizdə təbiətin dirilməsi kimi. Novruz birliyimizin, böyüklüyümüzün, diriliyimizin rəmzidir. Bu səbəbdən də dünyanın bir çox yerində yanan və alovlanan Novruz atəşi türk millətinin tarixdən gələn sülhə və əmin-amanlığa çağırışıdır.
Novruz nə vaxt qeyd edilir?
Nev (yeni) və ruz (gün) sözlərinin birləşməsindən yaranan və YENİ GÜN mənasını verən Novruz, başda türklər olmaqla şimal yarımkürəsindəki bir çox xalq və toplumlar tərəfindən Yeni il kimi qeyd olunur.
Gecə ilə gündüzün bərabərləşdiyi martın 21-də günəş köçəri quşlar kimi şimal yarımkürəsinə doğru istiqamət alır. Martın 21-də havalar isinməyə, qar əriməyə, ağaclar çiçəklənməyə, torpaq yaşıllaşmağa, köçəri quşlar yuvalarına qayıtmağa başlayır.
Orta Asiyada yaşayan türklərin, Anadolu türklərinin və iranlıların Yeni il gecəsi kimi qəbul etdikləri günə Novruz, yəni yeni gün deyilir. Gecə ilə gündüzün bərabərləşdiyi 22 mart Qriqorian və 9 Mart Rumiyə təsadüf edir.
Nevruz-i Sultani, Sultan Nevruz, Sultan Navriz, Navriz, Mart Dokuzu kimi adlarla da tanınır.
On iki heyvanlı türk təqvimində göründüyü kimi, türklər arasında uzun müddətdir tanınır və mərasimlərlə qeyd olunur. Türklər arasında Novruzla bağlı əsas söz-söhbət bu günün qurtuluş günü hesab edilməsidir. Yəni Ergenekondan bir gedişdir. Ona görə də bu gün türklər arasında Novruz yeni ilin başlanğıcı kimi qəbul edilmiş və bu günə qədər bayramlarda qeyd edilmişdir. Orta Asiyada yaşayan türk toplumları arasında azəri, qazax, qırğız, türkmən, özbək, tatar, uyğur türkləri, Anadolu türkləri və Balkan türkləri Novruz ənənəsini bu günə qədər yaşatmışlar.
Novruz nədir niyə önəmlidir?
Fars mənbələrində yazılı şəkildə ilk dəfə II əsrdə qeyd olunan Novruz İran və Bəhai təqvimlərinə görə ilin ilk gününü təmsil edir. İndiki İranda İslam mənşəli olmasa da, bayram kimi qeyd olunur. Bəzi icmalar bu bayramı martın 21-də qeyd edərkən, digərləri Şimal yarımkürəsində yazın başlanğıcını təmsil edən 22 və ya 23 martda qeyd edirlər. Bu həm də müqəddəs gündür və həm zərdüştilik, həm də bəhailər üçün bayram kimi qeyd olunur. Kürdlər arasında Novruz bayramının kürd və İran mifologiyasındakı Dəmirçi Kava əfsanəsi əsasında qurulduğuna inanılır. Anadolu və Orta Asiya türk xalqları arasında Göktürklərin Ergenekondan çıxması sözün əsl mənasında və yazın gəlişi kimi qeyd olunur.
2010-cu ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası 3000 ildir qeyd olunan fars mənşəli bu bayramı Beynəlxalq Novruz Bayramı elan edib. 28 sentyabr – 2 oktyabr 2009-cu il tarixləri arasında Əbu-Dabidə hökumətlərarası iclas keçirən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Mənəvi Mədəni İrsin Qorunması Şurası Novruz bayramını Ümumdünya Mənəvi Mədəni İrs Siyahısına daxil etdi. 2010-cu ildən başlayaraq Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası martın 21-ni “Dünya Novruz Bayramı” kimi qəbul edib.
Novruzun tarixi və mənası
Novruz ənənəsinin tarixi 15.000 il əvvələ, sonuncu Buz Dövrünün bitməsinə az qalmışdır. Əfsanəvi fars kralı Cəmşid hind-iranlıların ovçuluqdan maldarlığa və oturaq həyata keçidini təmsil edir. O dövrlərdə fəsillər insan həyatında indikindən daha vacib idi və həyatla bağlı hər şey dörd fəsillə sıx bağlı idi. Çətin qışdan sonra gələn bahar ana təbiətin yuxusundan gül-çiçəklə oyanması, bitkilərin yaşıllaşması, mal-qaranın balalaması, bəşəriyyət üçün böyük fürsət, bolluğun canlanması demək idi. Deyilənə görə, belə bir dövrdə bu Novruz şənliklərini başlatan şah Cəmşid olub.
