Qoruqlar haqqında məlumat
Azərbaycan, zəngin təbiəti və unikal ekosistemləri ilə seçilən bir ölkədir. Onun ərazisində müxtəlif iqlim qurşaqlarının mövcudluğu nadir flora və fauna növlərinin qorunmasına imkan yaradır. Bu biomüxtəlifliyi qorumaq üçün ölkədə bir sıra təbiət qoruqları yaradılmışdır.
Azərbaycanın Əsas Qoruqları
1. Zəngəzur Milli Parkı
2003-cü ildə yaradılan bu milli park, Azərbaycanın cənub-şərqində, Naxçıvan Muxtar Respublikasında yerləşir. Parkın ərazisində nadir heyvan növləri, o cümlədən, bezoar keçisi, qonur ayı və İran cüyürü yaşayır. Park həmçinin endemik bitki növləri ilə zəngindir və ekoturizm üçün böyük potensiala malikdir.
2. Şirvan Milli Parkı
2003-cü ildə yaradılmış və əsasən ceyranların qorunmasına xidmət edən bu park Xəzər dənizi sahilində yerləşir. Şirvan düzənliyində yerləşən bu park quş müşahidəçiləri üçün də əla məkandır. Burada həmçinin bataqlıq ərazilər və yarımsəhra ekosistemləri mövcuddur ki, bu da onu bir çox nadir quş növlərinin məskunlaşdığı bir yerə çevirir.
3. Qobustan Dövlət Tarix-Bədii Qoruğu
UNESCO-nun Dünya İrs Siyahısına daxil edilmiş bu qoruq, qədim petroqliflərlə məşhurdur. Burada minilliklər əvvəl insan fəaliyyətinə dair izlər qorunub saxlanılmışdır. Qoruq həm də qədim yaşayış məskənləri və vulkanik mənşəli qayalarla diqqət çəkir.
4. Hirkan Milli Parkı
Lənkəran-Astara bölgəsində yerləşən bu park subtropik meşələri ilə məşhurdur. Bu ərazidə nadir ağac növləri və Xəzər bəbiri kimi nadir heyvanlar qorunur. Parkın ərazisi əsasən rütubətli meşələrdən ibarətdir və burada qədim dövrlərə aid olan Hirkan meşələri qorunur.
5. Altıağac Milli Parkı
Şamaxı və Siyəzən rayonlarının ərazisində yerləşən bu park, əsasən, dağ meşələrinin və çöl ekosistemlərinin qorunmasına yönəlib. Burada marallar, ayılar və vaşaq kimi heyvanlar məskunlaşıb. Bu park həmçinin Azərbaycanın ekoturizm potensialına töhfə verir və buraya gələn ziyarətçilər üçün təbiət gəzintiləri üçün əla imkanlar yaradır.
6. İsmayıllı Dövlət Təbiət Qoruğu
1969-cu ildə yaradılan bu qoruq Böyük Qafqazın cənub yamaclarında yerləşir və əsasən, cüyürlər, ayılar və nadir bitki növlərinin qorunmasına yönəlmişdir. Qoruq həmçinin füsunkar mənzərələri ilə məşhurdur və biomüxtəlifliyin qorunmasına böyük töhfə verir.
7. Göygöl Milli Parkı
1925-ci ildə yaradılmış bu qoruq Azərbaycanın ən gözəl göllərindən biri olan Göygölün ətrafında yerləşir. Burada zəngin flora və fauna mühiti mövcuddur. Parkın ərazisində müxtəlif endemik bitkilər və su ekosistemləri mövcuddur.
8. Basqal Dövlət Təbiət Qoruğu
Şamaxı rayonunda yerləşən bu qoruq, əsasən, nadir meşə bitkilərinin qorunmasına yönəlib. Burada qədim meşə massivləri, çay dərələri və müxtəlif növ yırtıcı quşlar mövcuddur.
Qoruqlarda Elmi-Tədqiqat İşləri
Azərbaycanın qoruqları yalnız təbiətin qorunması üçün deyil, həm də elmi tədqiqatlar üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Yerli və beynəlxalq alimlər bu qoruqlarda flora və fauna ilə bağlı araşdırmalar aparır, nadir və nəsli kəsilməkdə olan növlərin mühafizəsi üçün yeni üsullar tədqiq edirlər.
Məsələn, Hirkan Milli Parkında Xəzər bəbiri və nadir subtropik bitkilərin populyasiyasının öyrənilməsi, Göygöl Milli Parkında ekosistemlərin dayanıqlılığının qiymətləndirilməsi kimi layihələr həyata keçirilir. Bundan əlavə, Şirvan Milli Parkında ceyranların davranışları və populyasiyasının artması üçün xüsusi proqramlar icra olunur.
Bu tədqiqatlar nəticəsində qoruqlarda yaşayan canlıların qorunması üçün daha effektiv strategiyalar hazırlanır və ekosistemlərin sağlamlığını artırmaq üçün müxtəlif tədbirlər görülür.
Qoruqlardakı Unikal Bitki və Heyvan Növləri
Azərbaycanın qoruqları nadir və endemik bitki və heyvan növlərinə ev sahibliyi edir. Məsələn:
Xəzər bəbiri (Panthera pardus saxicolor) – Hirkan Milli Parkında nadir rast gəlinən iri yırtıcılardan biridir.
Bezoar keçisi (Capra aegagrus) – Dağlıq ərazilərdə, xüsusən Zəngəzur və Altıağac Milli Parklarında yayılıb.
Ceyran (Gazella subgutturosa) – Şirvan Milli Parkında ən çox qorunan heyvanlardan biridir.
Qonur ayı (Ursus arctos) – İsmayıllı və Zəngəzur Milli Parklarında rast gəlinir.
Hirkan şabalıdı (Castanea sativa) – Yalnız Hirkan meşələrində bitən nadir ağaclardandır.
Göygöl laləsi (Tulipa gokgolica) – Göygöl Milli Parkının simvolik bitkilərindən biridir.
Bu nadir növlərin qorunması və bərpası ekoloji tarazlığın saxlanılması baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.
Qoruqların Əhəmiyyəti və Mühafizə Tədbirləri
Azərbaycanın qoruqları ekosistemlərin balansını qorumaq, nadir və nəsli kəsilməkdə olan heyvan və bitki növlərini mühafizə etmək üçün yaradılmışdır. Bu qoruqlar həmçinin elmi tədqiqatlar, ekoturizm və ekoloji maarifləndirmə üçün də mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Qoruqların mühafizəsi və inkişafı gələcək nəsillərə təbiətin unikal sərvətlərini çatdırmaq üçün vacibdir. Buna görə də hər birimiz bu təbiət mirasının qorunmasına töhfə verməliyik.
