Ataturk haqqinda melumat saytımızda ətraflı şəkildə təqdim edilmişdir. Türkiyənin tarixində silinməz iz buraxmış bu dahi şəxsiyyəti daha yaxından tanıyaq. Ataturk haqqinda melumat ilə tanış olaq.
Ataturk haqqinda melumat saytımızda ətraflı şəkildə təqdim edilmişdir. Türkiyənin tarixində silinməz iz buraxmış bu dahi şəxsiyyəti daha yaxından tanıyaq. Ataturk haqqinda melumat ilə tanış olaq.
Türkiyə tarixində möhtəşəm zəfərlər qazanmış Mustafa Kamal Atatürk 1881-ci ildə Saloniki, Kocakasım məhəlləsində, İslahhane küçəsindəki üç mərtəbəli çəhrayı evdə anadan olmuşdur. Atası Əli Rıza Əfəndi, anası Zübeydə Xanımdır. Mustafa Kamal Atatür ibtidai təhsilini Məhəllə Məktəbində və Şəmsi Əfəndi məktəbində, orta təhsilini Saloniki Mülki Liseyində və Saloniki Hərbi Liseyində, orta təhsilini Saloniki Hərbi Liseyində, ali təhsilini isə Hərbi Akademiya və Hərbi Akademiyada almışdır.
Kamal adını ona müəllimi vermişdir. 1893-cü ildə Hərbi Liseydə oxuyarkən riyaziyyat müəllimi onun ağlına, məntiqinə heyran olduğu üçün adını Kamal qoyur. Beləliklə ona bundan sonra Mustafa Kamal deyilir. Təhsil aldığı müddətdə savadlı tələbə kimi tanınır və Hərbi Akademiyanı kapitan rütbəsi ilə bitirir. Bundan sonra iş həyatına atılır. İlk təklif Dəməşqdən gəlir. Osmanlı İmperatorluğuna hakim olduğu halda, Trablus müharibəsi, Balkan müharibələri və Birinci Dünya Müharibəsində iştirak etmişdir.
Mustafa Kamal 1905-ci ildə Şm-də 5-ci Orduda, 1907-ci ildə Makedoniyada 3-cü Orduda xidmətə alındı. Monastir və Salonikidə olduğu müddətdə 1909-cu ildə İstanbulda qiyamı (31 Mart Hadisəsi) yatıran Fəaliyyət Ordusunda xidmət etmişdir. Qiyam qısa müddətdə müvəffəqiyyətlə yatırılmışdır. Alban üsyanının yatırılması əməliyyatında iştirak etmişdir.
1911-ci ildə Tobruka göndərildi. Tobruk və Dərnədəki Türk Qüvvələrinə müvəffəqiyyətlə rəhbərlik etdikdən sonra mayor rütbəsi ilə 1912-1913-cü illərdə Balkan müharibəsinə qatıldı. Birinci Dünya Müharibəsində 1915-ci ildə 19-cu Diviziya Komandiri olaraq Çanaqqala Müharibəsində iştirak etmiş və geliboluda düşmən hücumlarını müvəffəqiyyətlə dayandırmışdır.
1916-cı ildə Şərq Cəbhəsinin Korpus komandiri təyin edilərək general rütbəsinə kimi yüksəlmişdi. Rusların hücumlarını dayandıran Mustafa Kamal Bingöl və Muşu düşməndən geri almışdı. 1917-ci ildə Fələstin və Suriyadakı 7-ci Ordu Komandanlığına təyin edilmiş və elə həmin il vəliəhd Şahzadə Vahdettin ilə Almaniyaya getmişdi.
O, Alman Baş Qərargahında və Alman müharibəsi cəbhələrində araşdırmalar apardı. 1918-ci ildə yenidən təyin olunduğu Suriya cəbhəsində 7-ci Ordu Komandiri olarkən, Birinci Dünya Müharibəsinin sonunda imzalanan Mudros barışıq müqaviləsindən sonra İstanbula gəldi. O, ölkəni düşmən işğalından xilas etmək məqsədini gizli saxlayaraq, ordu müfəttişi vəzifəsi ilə İstanbulu tərk etdi.
Mustafa Kamal Atatürkün bugünki Türkiyə Cumhuriyyətinin uğurlarında, inkişaf etməsində əvəzedilməz rolu vardır. Vətən üçün etdiyi fədakarlıqlar, xidmətlər saymaqla bitib-tükənmək bilmir.
22 iyun 1919-cu ildə dahi şəxsiyyət Amasya sirkulyarını nəşr etdi. O, Osmanlı hökuməti tərəfindən verilən vəzifə və hərbi xidmətdən də istefa verərək 23 iyul 1919-cu ildə Ərzurumda və 4 sentyabr 1919-cu ildə Sivasda keçirilən qurultaylara sədrlik etdi.
Onun səyləri ilə Türkiyə Böyük Millət Məclisi 23 aprel 1920-ci ildə Ankarada tarixi missiyasına başladı. Mustafa Kamal parlamentin və hökumətin sədri seçildi. Atatürk ilk olaraq türk millətinin Osmanlı hökuməti ilə Antanta dövlətləri arasında imzalanan Sevr müqaviləsini qəbul etmədiyini bütün dünyaya bəyan etdi.
1922-ci il noyabrın 1-də xilafət və sultanlıq bir-birindən ayrılaraq sultanlıq ləğv edildi. Beləliklə, Osmanlı İmperiyası ilə inzibati əlaqələr kəsildi. Cümhuriyyətin idarəsi 1923-cü il oktyabrın 13-də qəbul edildi. Atatürk yekdilliklə ilk prezident seçildi. 30 oktyabr 1923-cü ildə Cümhuriyyətin ilk hökuməti İsmət İnönü tərəfindən quruldu.
29 oktyabr 1923-cü ildə prezident seçilən Mustafa Kamal, 1938-ci ildə ölümünə qədər dalbadal dörd dəfə prezident seçilmişdir. Beləliklə Türkiyə tarxində ən uzun müddət icra edən prezident olmuşdur. 24.11.1934-cü il tarixli 2587 saylı qanunla Mustafa Kamala Atatürk soyadı verilmiş və bu soyadın başqaları tərəfindən istifadəsi qadağan edilmişdir.
Millətlər Cəmiyyətinə qoşulma (1932), Balkan Antantasının imzalanması (1934), Montrö Boğazları Konvensiyası (1936) və Sədabat Paktı (1937) kimi xarici siyasət təşəbbüsləri ilə də öz ağlını, məntiqini dünyaya sübut edən Mustafa Kamal Atatürk, 1933-cü ildə Beşillik Sənaye Planının təşəbbüskarı oldu. Türkiyənin regionda və dünyada nüfuzlu bir aktor kimi tanınmasına töhfə vermiş, Hatayın vətənə qoşulması üçün sıx diplomatik səy göstərmiş Atatürkün bu məqsədi 1939-cu ildə ölümündən sonra reallaşmışdır. 1937-ci ildə səhhəti pisləşməyə başyan Atatürkə 1938-ci ilin əvvəllərində sirroz diaqnozu qoyuldu. Avropadan həkimlər gətirilsə də, Türkiyəli və xarici həkimlərin müalicələri heç bir nəticə vermədi təəssüf ki. Türkiyə tarixində misilsiz xidmətləri olan Mustafa Kamal Atatürk 1938-ci il noyabrın cümə axşamı səhər saat 09:05-də İstanbul Dolmabahçe sarayında vəfat etdi. 21 noyabr 1938-ci ildə cənazəsi böyük mərasimlə Ankaraya yola salındı. Atatürk Ankarada böyük mərasimlə Ankara Etnoqrafiya Muzeyindəki müvəqqəti məzarına qoyuldu. O, 15 ildən sonra 1953-cü il noyabrın 10-da onun üçün tikilmiş Anıtkabirdəki son məzarında dəfn olundu.
Atatwrkün əsərləri Əsərləri
- Tâbiye Meselesinin Halli ve Emirlerin Sureti Tahririne Dair Nesayih
- Takımın Muharebe Talimi (Almancadan çeviri – 1908)
- Cumalı Ordugâhı – Süvari: Bölük, Alay, Liva Talim ve Manevraları (1910)
- Tâbiye ve Tatbikat Seyahati (1911)
- Bölüğün Muharebe Talimi (Almancadan çeviri – 1912)
- Zabit ve Kumandan ile Hasbihal (1918)
- Nutuk (1927)
- Vatandaş İçin Medeni Bilgiler (Manevi kızı Afet İnan ile hazırladı) (1930)
- Geometri (isimsiz yayımlandı) (1937)
- Türk Gençliğine Hitabe
- Onuncu Yıl Nutku
- Bursa Nutku
- Balıkesir Hutbesi
