Heydər Əliyev haqqında məlumat
Azərbaycanın dahi oğlu Heydər Əliyev həyat və fəaliyyətini müstəqil Azərbaycanın yaradılmasına və inkişafına həsr etmişdir. O, hələ sovet Azərbaycanın rəhbəri olduğu vaxtda da vətənimizin iqtisadiyyatının dirçəlməsinə çalışmışdı. Əhalinin yaşayış səviyyəsinin yaxşılaşmasına, elm və mədəniyyətin inkişaf etdirilməsinə böyük diqqət ayırmışdı. Vətənimizdə yeni fabrik və zavodlar açılırdı. Tikinti və abadlıq işləri aparılırdı. Beləliklə də yeni iş yerlərinin açılmasını təmin edirdi.
Heydər Əliyev hadisələri düzgün qiymətləndirən böyük dövlət xadimi idi. Tarixi hadisələrin axarını hələ bir neçə on il əvvəl müəyyən edə bilirdi. Ona görə də məhz ötən əsrin 70 – ci illərindən başlayaraq o,gələcək müstəqil Azərbaycanın təməlini qoyurdu.
Heydər Eliyev haqqinda melumat
Heydər Əli Rızaoğlu Əliyev 1923-cü il mayın 10-da Azərbaycanın Naxçıvan Muxtar Respublikasında anadan olub.
O, fəhlə ailəsinin oğlu idi. 1939-cu ildə Naxçıvan Pedaqoji Texnikumunu bitirdikdən sonra təhsilini indiki Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası olan Azərbaycan Sənaye İnstitutunda davam etdirib. Lakin ölkədə müharibə getdiyi üçün təhsilini davam etdirə bilməyib.
Heydər Əliyev 1948-ci ildə oftalmoloq Zərifə Əliyevlə ailə həyatı qurub. Zərifə Əliyev 1985-ci ildə dünyasını dəyişib. Heydər Əliyevin İlham və Sevil adlı iki övladı var. İlham Əliyev Azərbaycanın hazırkı prezidentidir.
Heydər Əliyev 1941-ci ildən Naxçıvan Muxtar Respublikası Xalq Daxili İşlər Komissarlığında və Naxçıvan Muxtar Respublikası Xalq Komissarları Məclisində şöbə müdiri vəzifəsində çalışıb. Sonra 1944-cü ildə işləmək üçün dövlət təhlükəsizlik orqanlarına göndərilib.
Bu dövrdən dövlət təhlükəsizliyi orqanlarında çalışan Heydər Əliyev 1964-cü ildən Azərbaycan SSRİ Nazirlər Soveti ilə yanaşı Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi sədrinin müavini, 1967-ci ildən isə sədri vəzifələrində çalışaraq briqadir rütbəsinə qədər yüksəlib. Sonra o, indi Sankt-Peterburq kimi tanınan Leninqratda özəl ali təhsil almışdır. 1957-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin tarix fakültəsini bitirmişdir.
Siyasi fəaliyyəti
1969-cu ildə Azərbaycan KP MK-nın iclasında o, Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi seçildi və bununla da partiyanın ən yüksək vəzifələrindən birinə yüksəldi. Daha sonra 1982-ci ilin dekabrında Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi Siyasi Bürosunun üzvü seçildi və SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini təyin edildi. 20 ilə yaxın burada deputat işləyən Heydər Əliyev həm də 5 il SSRİ Ali Soveti sədrinin müavini işləyib.
1987-ci ilin oktyabrında Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosunun baş katibi Mixail Qorbaçovun həyata keçirdiyi “Yenidənqurma” və “Aşkarlıq” siyasətinə etiraz olaraq tutduğu vəzifədən istefa verdi.
1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda Qırmızı Ordunun kütləvi repressiyalarına görə Azərbaycanın Moskvadakı nümayəndəliyinə gələrək burada bəyanat dərc etdirib. Bəyanatda o, Sovet Rusiyası tərəfindən törədilmiş bu qanlı hadisəyə etirazını bildirib və hadisədə iştirak edən şəxslərin cəzalandırılmasını tələb edib.
O, Dağlıq Qarabağ probleminin ortaya çıxması ilə başlayan prosesdə SSRİ-nin siyasətini tənqid edib. İstədiyi nəticəni almadıqdan sonra 1991-ci ilin iyununda Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası sıralarından istefa verdi.
Ömrünün qalan hissəsini keçirmək üçün Azərbaycana qayıdan Heydər Əliyev bir müddət Naxçıvanda qaldı. Burada Azərbaycan Ali Sovetinin deputatı kimi fəaliyyət göstərib. 1991-1993-cü illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri və Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Sədri vəzifələrində çalışıb. O, 1992-ci ildə Naxçıvanda keçirilən partiya qurultayında da Yeni Azərbaycan Partiyasının partiya sədri seçilib.
1993-cü ildə ölkədə böhran siqnalları verilməyə başlandı. Azərbaycan tarixinin ən çətin dövrlərindən birini yaşayırdı. Torpaqlarımız işğal edilmişdi. Vətəndaş müharibəsi astanasında olduğundan, müstəqillik təhlükə altında olduğundan xalq Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsini istəyirdi. Bu zaman tarix səhnəsinə yenidən Heydər Əliyev dühası çıxdı. Heydər Əliyev ikinci dəfə Azərbaycanda hakimiyyətə qayıtdı. Bu qayıdış zülmətə, qaranlığa bürünmüş məmləkətə günəşin doğması idi. Bu itirilmiş ümidin sınmış inamın təntənəsi idi. Beləliklə 1993 – cü ilin 15 iyunu tariximizə Qurtuluş günü kimi daxil oldu. Onun böyük dövlətçilik təcrübəsi xalqı yenidən faciələrdən qorudu.
1993-cü il iyulun 24-də Milli Məclisin qərarı ilə Heydər Əliyev keçmiş prezident Əbülfəz Elçibəyi əvəz edərək Azərbaycanın Prezidenti təyin edildi. Qısa müddətdən sonra keçirilən 3 oktyabr 1993-cü il seçkilərində xalq yenidən Heydər Əliyevi prezident seçdi.
1993-cü il iyulun 24-də Milli Məclisin qərarı ilə Heydər Əliyev Azərbaycan Prezidenti təyin edildi. Qısa müddətdən sonra keçirilən 3 oktyabr 1993-cü il seçkilərində xalq yenidən Heydər Əliyevi prezident seçdi.
Heydər Əliyev ilk dəfə sübut etdi ki, zamanın böyük məsələrini böyük dövlətlər deyil, böyük siyasi xadimlər həll edir. Kiçik dövlətlərim böyük rəhbərləri öz dövlətlərini istənilən böyük dövlətlərlə tərəfdaş edə bilər.
Ulu öndərin müdrik daxili və xarici siyasəti ölkəmizi böyük dövlətlərin strateji tərəfdaşına çevirdi. Bütün dövlətlərin ən böyük iqtisadi layihələrindən biri olan ” Əsrin müqaviləsi” bunun sübutudur 1994 – cü ilin sentyabrında Azərbaycan Respublikası ilə dünyanın ən nüfuzlu ölkələrini təmsil edən neft şirkətləri arasında saziş imzalandı.
1998-ci il oktyabrın 11-də keçirilən ümumxalq seçkilərində nəticə dəyişmədi və Heydər Əliyev 76 faiz səs toplayaraq növbəti dəfə Azərbaycanın Prezidenti seçildi. Xalq 2003-cü il oktyabrın 15-də keçiriləcək növbəti ümumxalq seçkilərində Heydər Əliyevin namizəd olmasını istəsə də, səhhəti pisləşdiyindən bunu qəbul etmədi.
Xalqın hakimiyyətə gəlməsi tələb olunan Heydər Əliyev 30 ilə yaxın siyasətdə fəal rol oynayıb. Onun hakimiyyətdə olduğu dövrdə ölkənin sosial, mədəni, iqtisadi və siyasi təlatümlərə girdiyi ən ağır situasiyalarda belə, xalqın təkidlə Heydər Əliyevin hakimiyyətdə olmasını tələb etməsi onun Azərbaycan tərəfindən nə qədər sevildiyinin göstəricisidir. .
Heydər Əliyev səhhətindəki problemlərə görə seçkilərdə iştirak edə bilməsə də, oğlu İlham Əliyevi seçkilərdə dəstəkləməkdə davam edib. Atasından miras qoyduğu irsi ən yaxşı şəkildə qoruyub saxlayacağına inanan xalq 2003-cü il seçkilərində onun oğlu İlham Əliyevi prezident seçdi. Seçkilərdən az sonra Heydər Əliyevin xəstəliyi ağır həddə çatdı və 2003-cü il dekabrın 12-də müalicə üçün getdiyi ABŞ-da vəfat etdi.
Heydər Əliyev bir çox ölkələrdən çoxlu mükafatlar, medallar, fəxri doktorlar alıb. 4 dəfə Sovet Lenin ordeni alan Əliyev Qırmızı orden kimi daha bir çox Sovet ordeni qazandı və iki dəfə Sosialist Qəhrəmanı elan edildi. 1999-cu il aprelin 13-də Türkiyə Respublikasının o vaxtkı prezidenti Süleyman Dəmirəl “Atatürk Sülh Ordeni” ilə təltif edilib.
Bunlardan başqa o, 1997-ci ildə Ukraynada “Yaroslav ordeni”, 2001-ci ildə Moskva Dövlət Universitetinin “Fəxri professoru” və 2003-cü ildə Rusiyanın ən yüksək mükafatlarından olan “Müqəddəs Apostol Andrey Pervozvanni ordeni”ni alıb.
Heydər Əliyevin Təhsilə Qayğısı
Azərbaycana birinci rəhbərliyi dövründə hələ Heydər Əliyev təhsilin inkişafına böyük önəm verirdi. Keçən əsrin 70-80-ci illərində onun rəhbərliyi altında təhsil müəssisələrinin geniş şəbəkəsinin yaradılması və həmin şəbəkənin zəngin maddi-texniki bazasının formalaşdırılması, respublika hüdudlarından kənardakı ali məktəblərə gənclərin göndərilməsi, hərbi kadrların yetişdirilməsi, respublika elmlər akademiyasının elmi-tədqiqat institutlarında fundamental elmin inkişafının təmin olunması gələcəkdə milli müstəqillik üçün zəruri intellektual zəmin yaratmışdır.
Heydər Əliyev 1998-ci ilin martında “Azərbaycan Respublikasında təhsil sahəsində islahatlar üzrə dövlət komissiyasının yaradılması haqqında” sərəncamı imzalaması isə bu sahədə təkmil qanunverici bazanın formalaşdırılması, təhsil konsepsiyasının hüquqi əsaslarının yaradılması məqsədindən irəli gəlmişdi. Az bir müddətdə komissiyanın hazırladığı “Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində islahat proqramı” geniş müzakirələrdən sonra 1999-cu ilin iyununda imzalanaraq qüvvəyə minmişdi. p
Proqram ölkəmizdə təhsil sisteminin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması ilə yanaşı, milli təhsil ənənələrinə sadiq qalmasını da təmin etdi.
Heydər Əliyevin təhsil sahəsində atdığı ən uğurlu fərmanlardan biri Elmlər Akademiyasına Milli Elmlər Akademiyası adı verilməsi və bununla da akademiyanın elmimizin inkişafındakı rolu və nailiyyətləri rəsmən təsdiqlənməsidi.
Gənclər Siyasəti
Heydər Əliyevin Gənclər siyasətinin əsas məqsədi yaşı 29-dək olan insanların fiziki, əqli və mənəvi inkişafına şərait yaratmaq, onların imkan və bacarıqlarının reallaşdırılmasına kömək etmək olub.
Məhz 1993 – cü ildən Azərbaycan tarixində gənclərlə bağlı vahid dövlət siyasəti həyata keçirilməyə başlanılmış və bu iş bilavasitə Heydər Əliyevin adı ilə bağlı olmuşdur.
Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərlik etdiyi 1969–1982-ci illərdə şəxsi təşəbbüsü və qayğsı sayəsində yüzlərlə yeni tədris ocaqları, gənclik mərkəzləri, hərbi məktəblər açılmış, minlərlə azərbaycanlı gənc keçmiş SSRİ-nin nüfuzlu ali məktəblərində təhsil almış, müasir ixtisaslara yiyələnmiş, o zamanlar Sovetlər İttifaqının 50-dən artıq iri şəhərinin 170 nüfuzlu ali məktəbində bütövlükdə 80-dək sahəni əhatə edən 150 ixtisas üzrə 15 mindən çox azərbaycanlı gəncin ali təhsil almasına, yüksək ixtisaslı mütəxəssis kimi hazırlanmasına imkan və şərait yaradılmışdır.
1994-cü il 26 iyul tarixində Gənclər və İdman Nazirliyinin yaradılması barədə fərman imzalamış və buununla da dövlətin gənclərlə bağlı siyasəti vahid mərkəzdən idarə olunmağa başlanmışdır.
1997-ci il 2 fevral tarixində imzaladığı fərmana əsasən həmin tarix “Azərbaycan gəncləri günü” elan edilmişdir. Bu fərman MDB və Şərqi Avropa ölkələri arasında ilk belə addım idi.
Dövlətlərlə əlaqələr
Türk – islam birliyini möhkəmləndirmək üçün Heydər Əliyev qardaş türk – islam dövlətləri ilə əlaqələri möhkəmləndirirdi. Dünyanın bütün ölkələri ilə əməkdaşlıq münasibətləri yaradıldı. Tarixi qonşularımız olan Rusiya və İranla əlaqələr sahmana salındı. Gürcüstanla mehriban qonşuluq münasibətləri möhkəmləndirildi. Ulu Öndərin diplomatik fəaliyyəti nəticəsində dünya birliyi Dağlıq Qarabağın əzəli Azərbaycan torpağı olmasını və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdı.
Daxili və xarici siyasətdə əldə edilən uğurlar dünya azərbaycanlılarının milli hüquqlarının qorunmasına şərait yaratdı. Ulu öndər dünya azərbaycanlılarının milli birlik rəmzi idi. Məhz onun təşəbbüsü ilə 2001 – ci ilin noyabrında Dünya Azərbaycanlıların birinci qurultayı keçirildi. Bu, milli birlik tariximizin yeni mərhələsinin başlanğıcı oldu Dünya azərbaycanlıları ilk dəfə bir araya gətirildi.
