Qaranqus haqqinda melumat

Qaranqus haqqinda melumat toplamaq istəyən oxucularımız üçün yeni məqaləmizi təqdim edirik. Quşlar uşa biləcən canlılar olduğu üçün hər zaman insanların diqqətini çəkməyi bacarmışlar. Onların genetikası, uçma bacarıqları, qidalanması və s. kimi şeylər müxtəlif elm adamları tərəfindən araşdırılmışdır. Qaranqus haqqinda melumat da bu araşdırmalar nəticəsində meydana gəlmişdir.

Qaranquş köçəri quşdur. Kiçik və nazik ölçüyə sahibdir. Düz qısa dimdiyinin yarığı çox dərindir. Qaranquşun qanadları uzun, quyruğu isə çəngəllidir. Havada çox sürətli uça bildiyi üçün milçək, çəyirkə və s. kimi həşəratlarla qidalanır.

Qaranquşlar demək olar ki, bütün dünyada yaşayır. Köç zamanı böyük qruplarla isti ölkələrə axın edirlər. Qaranquş köçünü insanlar böyük maraqlı izləyir. Gündüzlər tək uçurlar, gecələr isə meşələrdə və göl sahillərində qalırlar. Amerikada yaşayan qaranquş cinsinin miqrasiya mövsümündə 15.000 km. Uçduğu müəyyən olunmuşdur. Qaranquşların bəzi növləri qrup halında yaşayır, bəziləri isə ayrı yuva qurur.

Yuva formaları yaşadıqları bölgəyə və quşun növünə görə dəyişir. Bəzi qaranquşlar ağacların boşluqlarında yuva qurarkən, bəzi növlər gildən və palçıqdan qarmaqların və divarların altında möhkəm yuvalar qururlar. Qumlu yerlərdə yaşayanlar yuvalarını qumda qururlar.

Dişi qaranquşlar ildə 3-9 yumurta qoyurlar. Yumurtadan çıxan balalara növbə ilə valideynlər milçəklər və s. kimi qidaları daşıyaraq yedirirlər. Bala qaranquşların qidalanma şəkli ana qaranquşun dimdiyi ilə bəsləməsi şəklində olur. Bəzi növlərin yumurtaları südlü ağ, digərləri isə xallı qəhvəyi olur.

 Qaranquşların xüsusiyyətləri

Bu quşların ümumi xüsusiyyətlərinə nəzər saldıqda digər quşlardan tamamilə fərqli olduğunu görürük. Qaranquşların xüsusiyyətləri arasında ən vacib məqamlar aşağıda verilmişdir:

• Miqrasiya zamanı çatdıqları orta sürət saatda 50 ilə 65 km arasındadır.
• Onların ən fərqli xüsusiyyəti havada ovlamaq qabiliyyətidir. Bu canlılar yerdə ov etmək əvəzinə, havada milçək və buna bənzər həşəratları ovlamaq bacarığına sahibdirlər.
• İri dimdikli strukturların qovşaqları torba şəklindədir. Bu xüsusiyyəti sayəsində izdihamlı milçək sürüsünə girib ağızlarını açdıqları zaman rahatlıqla qidalana bilirlər.
• Ümumiyyətlə, qaranquşların qarın hissələri ağ, qanadları, quyruğu və başları qara rəngdədir.
• Ayaqları qısa və dırnaqları çox ucludur. Bu xüsusiyyətləri ilə mənzillərə asanlıqla yapışa bilirlər.
• Uçuş zamanı çəngəlşəkilli quyruqlarından sükan kimi istifadə edirlər.

Qaranquşlarda çoxalma

Bu möhtəşəm quşlar dam örtüyü, pəncərə boşluqları kimi yerlərdə yuva quraraq yaşayırlar. Binaların giriş hissələrində yaz qabağı qaranquş yuvalarına rast gəlməmk qeyri-mümkündür. Buna görə də onlara “yazın xəbərçiləri” də deyilir. Onların yuvaları gildən və palçıqdan hazırlandığı üçün çox dözümlü olur. Bu yuvalarda 4 və ya 5 xallı yumurta qoyan qaranquşların darçın rəngli yumurtaları olur. Bu xüsusi quşların ildə bir neçə dəfə balaladıqları məlumdur.

Qaranquşlar haqqında ən maraqlı məlumatlar arasında onların 8 saat dayanmadan uça bilmələridir. Zəif ayaq quruluşlarına görə çox hoppana və ya çox yeriyə bilmirlər. Yerə palçıq və su almaq üçün eniş edir, çox qalmamağa diqqət edirlər.

Qaranquşların növləri

Qaranquşların 100-dən çox növü olduğu məlumdur. Bu növlərdən ən çox yayılanlar;

Boz

Bənövşəyi

Ev qaranquşudur.

Bu gözəl canlılar yerdən götürdükləri palçıq və su ilə yuva qurarkən, ot parçalarından yuvanın lövbəri kimi istifadə edirlər. Bu şəkildə qurduqları yuvalar bütün quş növlərinkindən daha möhkəmdir.

Qaranquşların çoxlu növləri var. Ölkəmizdə yaşayan əsas qaranquşlar “pəncərə qaranquşu” (şəhər qaranquşu), “çöl qaranquşu”, “qırmızı qaranquşu”, “qum qaranquşu”, “qaya qaranquşu”dur.

Sahil qaranquşu (lat. Sterna hirundu)

Dəniz qamurcuqları fəsiləsindən olan quş növünə verilən addır. Bu yay quşudur; Avropada, Kanar və Azor adalarında, Şimal-Qərbi Afrikada, Asiya və Cənubi Amerikada göllərin, dənizlərin və çayların sahillərində sürü halında yaşayır.

Uzunluğu 35 sm-ə qədərdir. Yayda lələyi ağ, sinə nahiyəsində qara, çiyinlərində mavimtıl boz, başqa yerlərdə isə ağ olur. Çaylar boyunca sahillərdə və qumlu dəniz zolaqlarında böyüyür. Dənizin üzərindən uçaraq müşahidə etdiyi balıqları tez suya dalaraq tutur, sahildəki xərçəngkimilər və mollyuskalarla qidalanır. Şimal və cənub kəmərləri arasında miqrasiya edirlər.

Bundan əlavə, yuvalarını çöl təsirlərindən qorumaq üçün ağızlarının dar olması və yuvalarının içinin geniş olması onların yuva qurmada ən uğurlu quşlardan biri olduğunu göstərir.

Qaranquş çox soyuq havalar istisna olmaqla, dünyanın istənilən yerində yaşaya bilən quşlardan biridir. Təxminən 10-23 sm uzunluğa malikdirlər, geniş və sivri qanadlı, yüksək çəngəlli və ötürmə quşlarıdır 100-ə yaxın növü var. Qaranquş növlərinin ən tanınmışı;  kənd qaranquşu, sahil qaranquşu, şəhər qaranquşu, sahil qaranquşu və çöl qaranquşu kimi sıralana bilər.

Qaranquşun 100 növündən yalnız 79-u məlumdur. Qaranquşlar ümumiyyətlə milçək ovu ilə qidalanan quş növlərindən biridir. Onların əksəriyyətinin qarnı ağ, quyruğu, başı və qanadları kifayət qədər qara, boyun və alnında parlaq lələklər qəhvəyi rəngdədir.

Qaranquşların qısa ayaqlarının pəncələri kifayət qədər uzundur və bu xüsusiyyət onlara düz və düz səthlərdən asanlıqla yapışmağa imkan verir. Qaranquşların utancaq təbiəti ildırımdan daha çox təsirlənir. İldırım çaxdıqda qorxudan huşunu itirə bilərlər.

Onlar ət və ot yeyə bilmirlər. Onların dimdiklərinin geniş və yarıq olması onlara yalnız uçan həşəratları (milçək, ağcaqanad, uğur böcəyi kimi) yemək imkanı verir. Olduqca sürətli uçurlar. Qaranquşların bir çox növləri sürü halında uçur və asılı qalır, digərləri isə tək asılı qalmağa və uçmağa üstünlük verirlər. Quyruqlarının onlara əlavə etdiyi müsbət nöqtələrə görə, onu sükan kimi istifadə edə və ani dalışlar edə bilərlər.

Qaranquşlar üstün zəkaları və yuva qurmaq üçün istifadə etdikləri üsullarla insanları heyran edir. Yuva qurmaqda usta olan bu quşlar ağılları ilə yuvalarını gücləndirmək üçün bildikləri bütün instuksiyalardan istifadə edirlər. Çox vaxt memar kimi, çox vaxt mühəndis kimi istifadə edəcəkləri materialları seçərkən diqqətli olurlar. Seçdikləri materialları sıxaraq, uzanmağa uyğun hala gətirərək, yuvalarını sığınacaq kimi qoruyur və çox keyfiyyətli işləyirlər.

Yeraltı yuva quran qaranquşlar;

Bəzi qaranquş növləri öz kiçik evlərini binalarda və ya hündür yerlərdə tikmək istəmirlər. Əvəzində yerin altında tikinti aparmağı əlverişli hesab edirlər. Yuvalarını yerin altında gizlədən bu ağıllı quşlar tunelləri yuxarıya doğru əymək, yağış yağanda suyun içəri girməməsi və yuvalarının su altında qalmaması üçün bir çox üsuldan istifadə edirlər. Qaranquşlar torpaqda, əsasən çay və sahil boyu, sıldırım qum sahillərinin bilavasitə yaxınlığında yuva qurur.

Qaranquşların aşağıdan uçması havanın pis olacağı mənasına gəlir. Soyuq havada isti ölkələrə köçməyə üstünlük verirlər. Məhz yaz aylarında Azərbaycana axın etməkləri də bu səbəblədir. Köç zamanı qaranquşların əksəriyyəti pis hava şəraiti səbəbindən həyatını ölümlə başa vurmalı olur.

Qaranquşların çoxlu növləri var. Ölkəmizdə yaşayan əsas qaranquşlar “pəncərə qaranquşu” (şəhər qaranquşu), “çöl qaranquşu”, “qırmızı qaranquşu”, “qum qaranquşu”, “qaya qaranquşu”dur.

Sahil qaranquşu (lat. Sterna hirundu)

Dəniz qamurcuqları fəsiləsindən olan quş növünə verilən addır. Bu yay quşudur; Avropada, Kanar və Azor adalarında, Şimal-Qərbi Afrikada, Asiya və Cənubi Amerikada göllərin, dənizlərin və çayların sahillərində sürü halında yaşayır.

Uzunluğu 35 sm-ə qədərdir. Yayda lələyi ağ, sinə nahiyəsində qara, çiyinlərində mavimtıl boz, başqa yerlərdə isə ağ olur. Çaylar boyunca sahillərdə və qumlu dəniz zolaqlarında böyüyür. Dənizin üzərindən uçaraq müşahidə etdiyi balıqları tez suya dalaraq tutur, sahildəki xərçəngkimilər və mollyuskalarla qidalanır. Şimal və cənub kəmərləri arasında miqrasiya edirlər.

Sea ternidae, (lat. Sternidae)

Qağayılar ailəsi. Qısa boyun və qısa ayaqları olan kiçik incə quşlardır. Dar, uzun qanadları və dərin yarıq quyruqları ilə çox yaxşı uçurlar. Dalğıc yolu ilə tutduqları kiçik balıqlarla qidalanırlar. Böyük sürülərdə yaşayırlar. Onlar monoqamdırlar və birlikdə inkubasiya edirlər. Bu o deməkdir ki, ona hədiyyə edilən balığı qəbul edən dişi öz həyat yoldaşını seçmişdir. İnkubasiya dövründə onların hamısı qara başlara və parlaq qırmızı dimdiklərə malikdir. Qara çəyirtkələr, ağbaşlılar, çəyirtkələr, çəmənlər tanınmış növlərdir.

Serceler ve qaranquslar haqqinda melumat

Sərçələr və qaranquşlar lələkləri, forması və qidalanması ilə fərqlənirlər. İki quş arasındakı ən bariz fərq onların tüklərinin rəngidir. Qaranquşların kürəyində, qanadlarında və quyruqlarında parlaq mavi lələklər, sərçələrin isə çox vaxt qəhvəyi və ya boz tükləri olur.

Sərçə və qaranquş iki Sinif ailəsinə aid iki çox fərqli quş növüdür: Aves. Sərçə və qaranquşlar arasında morfologiya, etologiya, çoxalma, taksonomik müxtəliflik və əsasən ekologiya xüsusiyyətləri fərqlənir.

Sərçələr Passeridae adlanan taksonomik ailənin bir hissəsidir. Dünyada təsvir edilən 280-dən çox növ var. Sərçələr çox kiçik və yüngül ölçülüdür; onların orta bədən uzunluğu 10-17 santimetr, çəkisi 13-40 qram arasında dəyişir. Sərçələrin dolğun bədəni müəyyən etmək vacibdir, çünki bəzən identifikasiya üçün istifadə edilə bilər. Sərçələr tutuquşular və digər quşlar kimi çox rəngli bəzəkli deyillər. Bununla belə, onların tükləri adətən küllü sarı və ya ağ və qəhvəyi olur. Yuvalarını boşluqlarda qurmağa üstünlük verirlər; xüsusilə ev sərçələri binalardakı kiçik yarıqlardan istifadə edirlər. Evlərin çöl divarlarında bəzi insanlar tərəfindən qəsdən düzəldilmiş kiçik boşluqlar da var ki, ev sərçələri evdəki insanlarla yoldaşlıq edə bilsinlər. Yuvalarını quru ot, saman, lələk və digər yüngül materiallarla bəzəyirlər. Nəzərə almaq lazımdır ki, onlar heç vaxt palçıqdan istifadə etmirdilər, bu da ev təsərrüfatlarında sərçələrə icazə verilməsinin səbəbi ola bilər. Bununla belə, bəzi sərçələr başqa quşlar tərəfindən tərk edilmiş yuvalardan istifadə etməyi üstün tutduqları üçün bir qədər tənbəl olurlar.

Qaranquşlar Ailə olaraq təsnif edilir: Hirundinidae və dünyada təsvir edilən təxminən 70 növ var. Qaranquşlar 25 sm-ə çatan yetkin bədən uzunluğu ilə orta ölçülü quşlardır. Onların maksimum bədən çəkisi təxminən 60 qram ola bilər, baxmayaraq ki, bir neçə növ böyüklərdən daha yüngül ola bilər (cəmi 10 qram). Qaranquşların uzun qanadları xarakterik bir formaya malikdir, bir-birinin əksinə yerləşən iki böyük çentik işarəsinə bənzəyir. Qaranquşlar günün çox hissəsini su hövzələri üzərində uçmağa davam edir və fonla qarışmaq üçün lələk rənglərini inkişaf etdiriblər. Arxası maviyə çalan, su hövzəsinin mavi rənginə qarışır, qarın isə ağ və ya boz rəngdədir. Bəzi qaranquş növlərinin arxa tərəfləri yaşıla çalır və ümumiyyətlə sudan daha çox yerdə yaşayırlar. Qaranquşlar daha tez-tez palçıq yuvası düzəldirlər. Bununla belə, qaranquş yuvalarına divarların, qayaların, binaların və ağacların yarıqlarında və boşluqlarında da rast gəlinir.

Qaranquşlar 6-7 konus formalı bədənləri olan sərçələrdən bir qədər böyükdür. Onların düz başları və uzun, uclu qanadları var. Sərçənin isə dairəvi baş və geniş qanadları olan 7 düymlük bədəni var. Qaranquşlar adətən uçuş zamanı qidalanırlar. Sərçələr isə qidasının çox hissəsi üçün sabit meyvə və toxumlara üstünlük verirlər.

Sərçələr əsasən tarlalarda yaşayır.  Sərçələrin eni təxminən 10-15 santimetrdir. “Onlar ağaclarda, boşluqlarda, damların altında müvəqqəti yuvalar düzəldirlər.” Təxminən 50 müxtəlif növ var. 20-25 il yaşaya bilərlər.

Sərçələr köçəri quşlar deyil. Aadətən 4-5 yumurta olur. Yumurtalar xallıdır. 10 gün inkubasiya edirlər.