Dialoq numuneleri

Dialoq iki və ya daha çox insanın söhbətidir.  Sözün etimoloji mənşəyi qədim yunancadır.  “Dia” və “Loqos” sözlərinin birləşməsindən yaranıb.  Sözün yunan mənşəli olması türkcəyə “fikrin ardınca getmək” kimi tərcümə edilə bilən bir məna daşıyır.

 Dialoq haqqında danışa bilmək üçün ən azı aşağıdakı elementlər tələb olunur:

• Qəbuledicinin və ötürücünün olması
•  Ötürüləcək mesaj

Ünsiyyət edən insanlar  vizual və ya eşitmə siqnalları vasitəsilə dialoq qura bilərlər.  Dialoqda veriləcək mesaj müəyyən kodlar (dil, jarqon və s.) vasitəsilə ötürülür.  Mesajın xüsusi məqsədi olur.

Dialoq ədəbiyyatın hətta özlüyündə də bir janr kimi qəbul edilir. Bu fikir, Yunan filosoflarının bir çox əsərlərini dialoq şəklində yazdığına əsaslanır. Məsələn, Platon müəllimi Sokratın şəklini dialoqlarında bir xarakter kimi istifadə etdi və bunun sayəsində nəzəriyyələrini və fəlsəfi fikirlərini ortaya qoydu.

Dialoqlar bir  ünsiyyət formalarıdır və bunlar ünsiyyət kontekstində müəyyən edilir. Yəni ki danışıq tərzi, səs tonu, jestlər, bütün bu ünsiyyət elementləri həmsöhbətlərin harada olduqlarından və kimlərə müraciət etdiklərindən təsirlənir.

Bədii ədəbiyyatda dialoq şəklində nitqin ifadəsi zamanı situasiya rolunu müəllif şərhləri (remarkalar) oynayır. Dialoqun dil və üslubi xüsusiyyətləri yazıçının fərdi üslubuna və janrın normalarına uyğun olur. Dialoqun köməyilə təkcə danışıq nitqi üslublaşdırılmır. Dialoqun zahiri forması (replikaların növbələşməsi), onlarda canlı Dialoq nitqinin tipoloji əlamətlərinin çox hissəsi olmasa da, fəlsəfi-publisistik janr üçün səciyyəvidir (məs., Platonun, Q.Qalileyin dialoqları və “dəyirmi masa” arxasında müasir müzakirələr, müsahibələr, söhbətlər və s.). Ayrı-ayrı danışanların öz fikrini söyləməsinin növbələşməsi prinsipi poliloqda – iki deyil, bir neçə şəxsin danışığında da saxlanılır.

Dialoq nümunələri :

Səmimi dialoq:

-Aydın: Salam Maya, necəsən?

– Maya: Çox yaxşı! Sən Necəsən?

– Aydın: Yaxşı. Mən sizi çoxdandı görmürdüm.

– Maya Düzdür, səyahət etdiyim üçün, bu il Asiyanın bir neçə ölkəsi ilə tanış oldum.

– Aydın: Çox maraqlı səslənir! Xatirələr gətirdin?

Maya: Bəli, getdiyim hər ölkədən bir açar üzük gətirdim.

Nəzakətli dialoq:

– Kitabxanaçı: Günaydın, cavan oğlan.

– İstifadəçi: sabahınız xeyir Mənim  kitab tapmaqda köməyə ehtiyacım var.

– Kitabxanaçı: Hansı mövzuda?

– İstifadəçi: Avtomobil, maşınımı düzəltmək istəyirəm.

– Kitabxanaçı: Bunun üçün sizin mexanika kitabına ehtiyacınız var.

– İstifadəçi: Xeyr, bu mexaniki bir problem deyil, döşəmə problemidir.

– Kitabxanaçı: Avtomobil döşəməsi ilə əlaqəli bir şeyimiz olub olmadığını yoxlayaram.

Tanışlar arasında dialoq

Aylanın anası: salam?

– Jalə: Salam, mən Jalə, necəsiz?

– Aylanın anası: Salam, Jalə, yaxşıyam, sən necəsən?

– Jalə: Yaxşıyam çox sağolun. Ayla evdedir? Telefonuna cavab vermir.

– Aylanın anası: Bazara gedib telefonunu burda qalıb  Qayıdanda sənə zəng etməyini deyərəm.

Jalə : Çox sağ olun, görüşənə qədər.

Rəsmi dialoq

Tələbə: Müəllim, sizinlə danışmaq istəyirəm.

– Müəllim:buyur de görüm sənə nə lazımdır?

– Tələbə: Axırıncı riyaziyyat dərsində izah edilən alqoritmləri başa düşməkdə çətinlik çəkirəm.

– Müəllim: Bu, yəqin ki, dərsdə diqqətinizin yayındığına görədir. Oturun, sizə bir daha izah edim.

– Tələbə: Çox sağ olun müəllim.

Bu formada bir neçə dialoq numuneleri göstərmək olar.