Dil haqqinda insa
Dil, hiss və düşüncələri ifadə etməyə imkan verən ünsiyyət vasitəsi olmaqla yanaşı, xalqların formalaşması və yaşaması üçün çox mühüm əsasdır. Millətlər dil, inanc, mədəniyyət və əcdad kimi müəyyən dəyərlər üzərində mövcud olur ki, bəlkə də ən mühümü dildir. Eyni dildə danışan insanlar toplum olmaqdan kənara çıxaraq milli şüura sahib olub millətə çevrilirlər. Bu səbəbdən də dilin millətin həyatında böyük əhəmiyyəti var.
Dil haqqında inşa mövzusu
Millətlər dil kimi canlı məfhum ifadə edir. Doğurlar, böyüyürlər, yaşayırlar və bəlkə bir gün öləcəklər. Necə ki, mədəniyyət bir xalq üçün əvəzolunmaz dəyərdir və insanlar mədəniyyəti sayəsində bəzi fəzilətlərə, həyat tərzinə, əxlaqına sahib olurlarsa və dil də bir millətin təməl daşlarından biridir. Çünki dil bir toplumun millətə çevrilməsinə şərait yaradır. Aralarında əvəzolunmaz bağlar yaradır. Onu ayaqda tutar, yaşadar. Dilini itirən millətlər də kimliyini itirir.
Dil bir millətin varlığına işarədir. Onun dilini itirməyə başlaması o cəmiyyətin itməyə başladığından xəbər verir. Tarix boyu insanlar bir-biri ilə və digər cəmiyyətlərlə daim qarşılıqlı əlaqədə olmuşlar. Bu səbəbdən dil qarşılaşdığı bütün sivilizasiyaların izini daşıyır.
Dil də canlı varlıqdır. Hər bir dil doğulur, inkişaf edir, dəyişikliklərə məruz qalır və onun bəzi sözləri yox olur, köhnəlir. Əslində, dünyada cəmiyyətlərin yox olması ilə köhnəlmiş dillər var. Dilin mövcudluğu və inkişafı həmin dilə məxsus ədəbiyyata birbaşa təsir göstərir. Zəngin dil quruluşuna malik ölkələrin ədəbiyyatları da zəngindir. O dildə yazılan əsərlər zövqlə oxunur və gələcəyə qalır.
Təəssüf ki, bu gün dilə lazım olduğu qədər önəm verilmir. Xüsusən də gənclər arasında dil korlanıb, degenerasiyaya başlayıb. Gənclər öz dilimizdəki sözlər yerinə əcnəbi sözlərdən istifadə etməyi öyrənməyə başlayıblar. Bu da dilimizin gözəlliyinə mənfi təsir göstərir. Sözlərin ixtisarla yazılması və oxunması da dilə mənfi təsir edən amillərdəndir. Cəmiyyətin varlığı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən dilimizə lazımi qiyməti verməli, ondan hər zaman düzgün və gözəl istifadə etməyə çalışmalıyıq.
Öz dilimizdə başqa xalqların dilində danışmadan azad mühitdə danışa bilmək, öz vətənimizdə nəfəs almaq məncə dünyanın ən gözəl hissidir. Milli kimliyimizi itirməmək üçün gözəl dilimizi qorumalıyıq ki, başqa dillərin və başqa xalqların mədəniyyətlərində əriməsin. Dili qorumaqla dilimizin gələcək nəsillər üçün təmiz və saf şəkildə mövcud olmasını təmin etməliyik.
“Dil düşüncənin güzgüsüdür” . deyib atalarımız. Doğrudan da, xalqın mentaliteti onun dilində özünü göstərir. Dillə sənət edirik, fəlsəfə də edirik. Elm lal deyil, ədəbiyyat da lal ola bilməz. Bunlar bir millətin həyat qaynağıdır. Onun üçün bir xalqın incəsənəti, ədəbiyyatı, elmi və s. dillə mümkündür. Xalqların xarakterləri dillərində də əks olunur. Nəzakətli, zarafatcıl, praktik zəkalı, soyuqqanlı kimi xüsusiyyətlərə malik olan xalqların danışıq dillərində bu izləri görmək mümkündür.
Dillərin bəlkə də ən böyük funksiyası bir xalqın bütün maddi və mənəvi dəyərlərini, təcrübələrini bu günə çatdırmaqdır. Keçmişini bilməyən xalqlar gələcəyini istiqamətləndirə bilmədiklərinə görə; bir xalqın tarixini öyrənmək çox vacibdir. Burada dilin əhəmiyyəti danılmazdır. Bu gün Orxon kitabələrində Bilgə Kaqanın türk millətinə müraciətini mübarək dilimizin sayəsində bilirik.
Dil dedikdə təkcə yazı dilini düşünmək olmaz. Danışıq dili gün ərzində daha çox istifadə etdiyimiz və hiss və düşüncələrimizi ifadə etmək üçün ən çox istifadə etdiyimiz alətdir. Bu mənada dinlədiyimiz dastanlar , rəvayətlər, nağıllar , xalq mahnıları , nağıl və laylalar da xalqımızı anladır. Bu mənada dil uşağa ana bətnindən başlayaraq dəyərlər tərbiyəsi, sonra isə akademik tədris üçün zəruridir.
Dil bir millətin düşüncə sərhədlərini müəyyən edir. Dil sayəsində düşünür, elmlə məşğul olur,yaradırıq.Dildən yaxşı istifadə edə bilən xalqlar elm və texnologiyada da yüksəlir. Dil həm müsbət elmlərdə, həm də incəsənətdə, ədəbiyyatda, fəlsəfədə əvəzsiz düşüncə vasitəsidir. Dili bilməyən adamın elm və texnologiya istehsal etməsi mümkün deyil. Bundan əlavə, eyni dildə danışan insanlar arasındakı yaxınlıq millətin birliyini, həmrəyliyini təmin edir və gücləndirir. Bununla da xalqlar güclənir, firavan yaşayırlar.
Bütün izahlardan da anlaşıldığı kimi, dil bir millətin skeletidir. Onun sayəsində bütün orqanlar sağlam şəkildə bir yerdə yaşayır və varlığını sağlıqlı şəkildə davam etdirir. Dilsiz millət yaşaya bilməz. Bir millət dildən başqa sahib olduğu hər şeyi itirə bilər, nə vaxtsa onu qaytarmaq şansı var. Amma dilini itirən millətlər məhv olmağa məhkumdurlar, çünki onlar da öz kimliklərini itirəcəklər.
Oxşar mövzular:
