Hüquq nedir?

Cəmiyyətlərin həyatda qalmaq üçün etməli olduqları ilk işlərdən biri müvafiq qanunun olmasıdır.  Bu qanunları başa düşmək və oxumaq üçün kifayət qədər biliyə sahib olmaq çox vacibdir.  Bu səbəbdən bir çox insanın beynində qanunla bağlı suallar yaranır. .

Huquq nedir?

Hüquq — pozitiv və normativ hüquq nəzəriyyəsinə görə ictimai münasibətləri tənzimləyən, dövlətin müəyyənləşdirdiyi və sanksiyalaşdırdığı, dövlət tərəfindən qorunan, ümumməcburi davranış qaydalarının məcmusu, liberal hüquq nəzəriyyəsinə görə isə hər bir şəxs üçün bərabər azadlıq və ədaləti özündə nəzərdə tutan norma və qaydaların məcmusudur.

Hüquq” sözü ərəbcədən “haqq” sözünün çoxluğunu ifadə edir. Bu söz ingilis dilində “right” sözünə uyğun gəlir.

Bəşəriyyət ilk yaranandan bəri onlar bir sıra hüquq və qanunlar ətrafında formalaşıblar.  İlk növbədə təbiət qanunları insanlara təsir edirdi.  Bunun üzərinə fərdlər təbiət qanunlarının qəddarlığına qalib gəlmək üçün öz qanunlarını yaratdılar.

Bu qanunların məntiqi cəmiyyətdə nizam-intizamı və ədaləti müsbət mənada gücləndirməkdən ibarətdir.  Bu hüquq sistemi əslində bir razılaşma formasıdır.  Bu qanun və qaydalar sayəsində fərdlər birlikdə yaşaya bilirlər.  Məlumdur ki, insanlar bir müddət dini kitablardan qanun kimi istifadə ediblər.  Bir zamanlar insanlar öz hüquq kitablarını yaratdılar.

Qanunlar ictimai asayişi bərqərar etmək və ictimai asayişi təmin etmək üçün hazırlanmış yazılı müddəalardır.  Cəmiyyətdə hər bir fərd istisnasız olaraq qanunlara tabe olmalıdır.  Uyğunsuzluq halında cərimə, məhdudlaşdırma (məhdudlaşdırma), hüquqdan məhrum etmə və azadlıqdan məhrum etmə kimi müxtəlif cəza sanksiyaları tətbiq edilir.

Qanunların qəbulu ictimai yerlərdə cinayət törədən və ya başqasının hüquqlarından hansısa şəkildə sui-istifadə edən şəxslərə lazımi cəzanın verilməsi deməkdir.  Lakin qanunlar insanlar tərəfindən hazırlandığından bəzi çox mühüm qanun çatışmazlıqları var.

Əslində hüquq qanunlar üzərində qurulan və insanların təhlükəsizliyini təmin edən çox vacib bir sahədir.  İnsanlar qanun qarşısında, təhlükəsizliklə birlikdə rahat və təhlükəsiz yaşayırlar.  Çünki məlumdur ki, edilən  hər bir cəzanın savabı vardır.  Bu hallarda fərdlər onların bir-birinə zərər verməsinin qarşısını alır.  Ancaq bəzi hallarda qanunda  boşluq yarana bilər.  Bu fakt göstərir ki, insan ağlı hər yerdə kifayət edə bilməz.  Bu problemlər və boşluqlar lazımi qaydada həll olunur.

Hüququn əlamətləri :

Hüququn aşağıdakı əlamətləri var:

• normativlik (məcburi davranış qaydasını müəyyən edir);
• ümumilik;
• dövlətin təminatı ilə icra edilir;
• obyektivlik;
• rəsmilik — normalar rəsmi yazılı formada mövcuddur;
• dəfələrlə qeyri müəyyən müddətdə tətbiq edilir;
• ədalətlilik;
• sistemlilik — hüququn daxili sistemləşdirilməsi mövcuddur.

Hüquq anlayışının növləri:

1. Pozitiv (müsbət ) hüquq:  Ölkədə qüvvədə olan yazılı və ya yazısız hüquq qaydalarının bütünüdür. Konstitusiya, qanun, nizamnamə, məhkəmə ictihadları olduğu kimi, ənənə və adətlər də bu çərçivədədir.

2. Qanunvericilik ( məktub) hüququ: Ölkədə, müəyyən bir dövrdə qüvvədə olan hüquq qaydalarının sadəcə yazılı olanlarıdır. Qanun, qanun hökmündə qərarnamə, nizamnamə kimi qaydalar qanunvericilik adını alır.

3. İdeal ( təbii) hüquq:  Ədaləti ən uyğun şəkildə qarşılayacağı düşünülən hüquq növüdür. Ən mükəmməl, ideala uyğun olan hüququ təmin etməyə çalışır.

4. Tarixi hüquq:  Keçmişdə tətbiq olunan və hal-hazırda praktikada olmayan hüquq qaydalarıdır.

5. Obyektiv hüquq: Cəmiyyət həyatında tətbiq olunması zəruri olan qaydalardır.

6. Subyektiv hüquq: Şəxslərlə bağlı, subyektə aid qaydalardır