Konkret ve mucerred isimler

1.Konkret isimlər Konkret isimlər hiss gözlə gördüyümüz və əlimizlə toxunub anlaya bildiyimiz varlıq və məfhumların adlarıdır.

Nümunələr: Duman, torpaq, göl, ev, qələm, çiçək, armud, daş, kitab, pəncərə, vaza, qapı, divar, alma, çərçivə, avtomobil, ağac, telefon, pervane, heykəl, kağız, çəngəl, şüşə, örtük, terlik, televizor, seyf, çörək, sviter, dəftər, çanta, çiçək, boya, Ay, Yer, Günəş və s.

2.Mücərrəd isimlər: Mücərrəd isimlər mahiyyətcə mövcud olmayan, yəni bizim görə bilmədiyimiz, toxuna bilmədiyimiz varlıq və məfhumların adlarıdır.

Nümunələr: Sevgi, narahatlıq, həsrət, həyəcan, kədər, hörmət, bilik, sevinc, ümid, cəsarət, bilik, xəyal, anlayış, qəzəb, qəm, ədalət, gözəllik, həqiqət, xeyirxahlıq, ürək, azadlıq, sülh, uğur, əzm, Maraq, nifrət, qorxu, stress, sülh, pislik, həzz, məmnunluq, rəğbət, xaos, bədbəxtlik, sevgi, sevinc və s.

Konkret ve mucerred isimlerde əsas diqqət yetirilməli olan;  cümlədəki bu sözlərin mənalarıdır.  Özlüyündə konkret məna daşıyan söz mücərrəd mənalı cümlədə işlənə bilər;  və ya əksinə, mücərrəd söz cümlədə konkret mənada işlənə bilər.  Yəni konkret varlığı “mücərrəd” etmək və ya mücərrəd anlayışı “konkretləşdirmək” mümkündür və belə nümunələr imtahanlarda qarşımıza çıxa bilər. Daha yaxşı başa düşmək üçün nümunələrlə izah edək:

Mücərrəd isimlərə nümunə :

• Bütün günü soyuqda səni gözlədiyim üçün xəstələndim.  (Konkret isim)

 (Təkcə “soyuq” sözünün konkret mənası var. Soyuq havanı toxunma hissi ilə qəbul edə bildiyimiz üçün bu

cümlədə konkret mənası ilə işlənmişdir.)

•  Bu soyuqluqla ona dedim ki, heç kimlə yaxın ola bilməz.  (Mücərrəd isim)

 (Bu cümlədəki soyuq havanın, suyun və ya hər hansı bir əşyanın soyuqluğu deyil, başqa insanlara yaxın olmamasını ifadə edən münasibətdir. Yəni söz konkret ikən mücərrədləşdirilmiş, “mücərrədləşdirilmişdir. “.

• Yuxa ürəyi ilə edilənlərə daha dözə bilmədi.  (Bu cümlədə yuxa sözü hadisələrdən çox tez təsirlənmək mənasında işlənmişdir. Yəni yuxa konkret olduğu halda, cümlədə mücərrəd məna daşıyır.)
• Gitaranı daha asan öyrənməyin bir yolu olmalıdır.  (Yol sözü konkret söz olsa da, bu cümlədə “üsul” mənasında işləndiyi üçün mücərrədləşmişdir.)

Konkret isimlərə nümunə :

• O, kiçik bir xoşbəxtlik üçün çox şeylə kifayətlənərdi.  (Mücərrəd isim)

 (Xoşbəxtlik duyğu orqanlarımızla qavradığımız mücərrəd məfhumdur. Bu cümlədə mücərrəd mənada işlənir.)

• Çamadanında bir neçə xoşbəxtlik parçası ilə doğma şəhərinə getdi.  (Təcəssüm olunmuş isim)

 (Bu cümlədə mücərrəd “xoşbəxtlik” sözü çamadana qatlanmış paltarla bənzətmə yolu ilə təcəssüm olunur.)

• Gözəlliyə gözəl demirəm, əgər gözəllik mənim deyilsə.  (Mücərrəd = Konkretləşdirmə insana istinad edilərək edilmişdir)
• Qanadı qırılan bir eşqlə eşq dağlarına çıxa bilərsənmi?  (Mücərrəd = Sevgi bir quşla bənzətmə ilə təcəssüm edilmişdir.)
•  Gözünün qarşısındakı film kadrı ömrü boyu ağlından çıxmayacaq.  (Konkretləşmə = Həyatda yaddaşın müəyyən bir dövrü qeyd olunduğu obyektlə müqayisə edilərək mücərrəd olmuşdur .)
• Bunu etmək cəsarət tələb edir, bu, hər igidin işi deyil.  (Konkretləşdirmə = Konkret ürək sözü cümlədə mücərrəd olan cəsarət mənasında işləndiyi üçün konkretləşmişdir. Dilimizdə çox mühüm yer tutan deyimlərimizin demək olar ki, hamısı, bu konkretləşdirmə yolu ilə yaradılmışdır.

Konkret isimlərin yaranma tarixi daha qədimdir. İnsanlar ilk olaraq gördükləri əşyaya ad vermişlər. Mücərrəd isimlər isə dilin sonrakı inkişaf mərhələlərində məntiqin, təfəkkürün inkişafı sayəsində adlandırılmışdır.