Libretto nədir?

Libretto rus dilinə italyan dilindən gələn bir sözdür. Orijinal dildən hərfi tərcümədə, əsas “kitab” – “libro” sözündən kiçik bir forma təmsil edən “kiçik kitab” mənasını verir. Bu gün libretto səhnədə səsləndirilən bir musiqi əsərinin tam mətnidir və əksər hallarda opera sənəti ilə əlaqəlidir.

Bir qayda olaraq, libretto əksər hallarda qafiyəli şeirlə yazılır. Reçitativ üçün nəsrdən istifadə etmək mümkün sayılır. Əsas etibarilə libretto üçün süjet ədəbi əsərlər olur. Bu təqdirdə ədəbi əsərlər musiqi və səhnənin tələblərinə uyğun olaraq dəyişdirilir. Nadir hallarda, məsələn, opera üçün yazılan librettonun müəllifi bəstəkarın özü olur. Buna misal Rixard Vaqnerin yaradıcılını gətirmək olar.

Libretto nədir?

Librettonun qısa icmalı sinopsis adlanır.

Librettonu tədqiq edən sahə librettologiya adlanır.

 Opera, oratoriya, kantata kimi əsərlərinin şifahi mətnlərinə libretto deyilir.  Sözlər yarımpoetik və ya düz mətn formatında ola bilər.  Operada ifa olunan əsərin mətni kiçik kitab kimi tamaşaçılara verilir.

Opera əsərlərində müəyyən mövzunu təsvir edən şeir, hekayə və s. situasiyalardan libretto kimi istifadə olunduğu kimi , həm də özbaşına heç nəyə bağlanmadan subyektiv şəkildə yazılan librettolarda var. Ümumiyyətlə, opera əsərləri yazılı əsərlərə musiqi yazmaqla yaranır.  Teatr əsərinin götürülməsi ilə yaradılan librettolarda əsərin mahiyyətinə uyğunluq məcburi şərtdir.  Bütövlükdə teatr tamaşası libretto kimi istifadə oluna bildiyi üçün yalnız bir hissə və ya mövzu əsasında yazılmış librettolar var.

Opera əsərlərində bəstəkar və libretto müəllifinin adı birlikdə çəkilir.  Əsərin librettosu, eləcə də musiqisi həmin əsərin gözəlliyini əks etdirən əsas elementdir.  Məsələn, Da Ponte və Motsart, Boito və Verdi.

Da Ponte və Boito musiqi tarixinin ən mühüm libretto müəlliflərindəndir.  Elə bəstəkarlar var ki, öz əsərlərinə libretto yaza bilirlər ki, onlardan ən görkəmlisi Vaqnerdir.

 Bolluqda olan librettoların üzərində musiqi yaradılmışdır, lakin musiqisi yazılmış və sonradan librettolar yazılmış əsərlərdə azdır.  Misal üçün;  Rus kvintetinin üzvü kimi tanınan məşhur bəstəkar Rimski-Korsakov librettoları sonradan bəstələdiyi kiçik əsərlərə yazdırıb.

Musiqidən asılı olaraq yazılı librettolarda kiçik dəyişikliklər ola bilər.  Bu cür dəyişikliklər sözün, ritmin, qafiyənin mövcud musiqi ilə uyğunlaşdırılması baxımından tətbiq oluna bilər.  Bunlardan başqa bəzi opera əsərlərinin birdən çox librettosu var.