İslam dini haqqinda melumat

İslamı dərk etmək bu inancın mənşəyini, onun əsas inanc və əməllərini kəşf etməklə başlayır.  Bu din Məhəmməd peyğəmbərin  Allahdan aldığı vəhylərlə ortaya çıxdı və zamanla yayılaraq dünyanın bir çox yerinə çatdı. İslam Allaha təslimiyyət, ədalət, tolerantlıq, sülh və mənəvi inkişaf kimi məfhumlara önəm verir.

Bu yazıda İslamın doğuşu, onun əsas inancları, ibadətləri və mühüm anlayışlarından bəhs edəcəyik. Biz həmçinin İslamın tarixi və mədəni təsirlərini, İslam cəmiyyətində sosial ədaləti və digər maraq doğuran mövzuları araşdıracağıq.

İslam dini haqqinda melumat

İslam 7-ci əsrin əvvəllərində Məhəmməd peyğəmbərə gələn vəhylərlə Məkkədə yaranmışdır. Məhəmmədin vəhylərini topladığı müqəddəs kitab Qurani-Kərimdir. Quran müsəlmanlar üçün Allahın kəlamı sayılır və İslamın əsas mənbəyidir.

İslamın əsas inanclarını “Kəlimə-i Şəhadət” kimi tanınan bir cümlə ilə ümumiləşdirmək olar.  Bu ifadə belədir: “Əşhədu ənla ilahe illəllah və əşhədu ən Muhəmmədən rəsulullah”. Onun türkcə mənası “Şəhadət verirəm ki, Allahdan başqa ilah yoxdur və Məhəmməd Allahın elçisidir”. İslam inancına görə, Allah tək və tək tanrı, Məhəmməd isə sonuncu peyğəmbər və elçidir.

İslamın əsas duaları “beş sütun” kimi tanınır.  Bunlar: Şəhadət vermək (İslam dininə etiqad bəsləmək), namaz qılmaq, oruc tutmaq, sədəqə vermək və həcc ziyarəti. Bu ibadətlər müsəlmanlar üçün vacib vəzifələrdir və İslamın əməli həyatında əsas elementlərdir.

İslam təkcə ibadətdən ibarət olan bir din deyil.  O, həmçinin etik və əxlaqi prinsipləri özündə birləşdirən hərtərəfli həyat tərzini də əhatə edir.  İslamın əxlaqi prinsipləri dürüstlük, ədalət, mərhəmət, tolerantlıq, alicənablıq və hörmət kimi dəyərləri ehtiva edir. Müsəlmanlar bu əxlaqi prinsiplərə əməl etməyə və cəmiyyətdə yaxşı davranmağa təşviq edilir.

İslam qadın və kişi arasında bərabərliyin və ədalətin vacibliyini vurğulayır. Qadınlara hüquq və azadlıqlar verməklə yanaşı, ailənin və cəmiyyətin əsas vahidi kimi ailə quruluşuna da önəm verir. İslamda evlilik, boşanma, miras və ailə münasibətləri ilə bağlı müddəalar var.

İslam harada yaranıb?

İslam dini Səudiyyə Ərəbistanında, Məkkə adlı bir şəhərdə yaranmışdır. Məkkə Ərəbistan yarımadasının qərbində yerləşir və İslamın ən müqəddəs şəhərlərindən biridir.

 VII əsrin əvvəllərində Məkkə bütpərəstliyin və şirkin geniş yayıldığı bir dövrdə idi.  Bu dövrdə Məhəmməd peyğəmbərə (s) vəhylər gəlməyə başladı. Məhəmmədə göndərilən ilk vəhy Məkkədə Hira mağarasında baş verdi. Bu vəhylər sonradan toplanaraq Qurani-Kərimi formalaşdırmışdır.

Məhəmmədin vəhyləri və İslamın mesajı əvvəlcə kiçik bir topluma çatdırıldı. Lakin zaman keçdikcə Məkkədə müsəlmanların, hökmdarların və bütpərəst cəmiyyətin reaksiyasına səbəb oldu. Müsəlmanlara qarşı təqib və zülm artdı və Məhəmməd və onun tərəfdarları Məkkədən Mədinəyə hicrət etməyə məcbur oldular.

Məhəmmədin hicrəti hicrət kimi tanınır və İslam təqviminin başlanğıcı hesab olunur. Bu köç İslamın yayılmasında və müsəlman icmalarının formalaşmasında mühüm dönüş nöqtəsi oldu.

Məkkədə İslamın ən müqəddəs yerlərindən biri olan Kəbə yerləşir. Kəbə müsəlmanların Allaha ibadət etmək üçün üz tutmalı olduqları qiblə istiqamətidir. Hər il dünyanın müxtəlif ölkələrindən müsəlmanlar Məkkəyə həcc ziyarətinə gəlirlər. Həcc müsəlmanların Kəbəni ziyarət etdiyi, namaz qıldığı və birlikdə ibadət etdiyi müqəddəs bir ziyarətdir.

Məhəmməd peyğəmbər  Məhəmməd və İslamın Doğuşu

Məhəmməd peyğəmbər  Məhəmməd (s) İslam dininin banisi və İslamın ən mühüm şəxsiyyətlərindən biridir. İslamın doğuşu, Hz.  Məhəmmədin həyatı və peyğəmbərliyi ilə sıx bağlıdır.

Hz. Məhəmməd 570-ci ildə Məkkədə anadan olmuşdur. Gəncliyində dürüstlüyü, etibarlılığı və sakitliyi ilə tanınırdı. 40 yaşında Hira mağarasında namaz qılarkən Allahdan ilk vəhyləri almağa başladı. Bu vəhylərə İslamın əsas təlimləri və İslam cəmiyyətinin formalaşması daxildir.

Hz.  Məhəmmədə gələn vəhylər onun Allahın elçisi olduğunu və insanları bir Allaha, İslama və ədalətə dəvət etməsini bildirirdi. İlk dəfə yaxın ətrafı ilə paylaşdığı bu mesaj zamanla Məkkə cəmiyyətində geniş izləyici tapdı. Bu dövrdə Məkkədə müsəlmanlar artan zülm və zülmə məruz qalırdılar.

622-ci ildə Hz. Məhəmməd və müsəlmanlar Məkkədən Mədinəyə hicrət etdilər. Bu köç İslam təqviminin başlanğıcı hesab olunur.  Mədinədə Hz. Məhəmməd müsəlmanların rəhbəri kimi fəaliyyətini davam etdirərək İslam cəmiyyətini qurdu.

Hz.  Məhəmmədə gələn vəhylər onun Allahın elçisi olduğunu və insanları bir Allaha, İslama və ədalətə dəvət etməsini bildirirdi.  İlk dəfə yaxın ətrafı ilə paylaşdığı bu mesaj zamanla Məkkə cəmiyyətində geniş izləyici tapdı.  Bu dövrdə Məkkədə müsəlmanlar artan zülm və zülmə məruz qalırdılar.

622-ci ildə Hz.  Məhəmməd və müsəlmanlar Məkkədən Mədinəyə hicrət etdilər.  

Bu köç İslam təqviminin başlanğıcı hesab olunur. Mədinədə Hz. Məhəmməd müsəlmanların rəhbəri kimi fəaliyyətini davam etdirərək İslam cəmiyyətini qurdu.

Hz.  Məhəmmədin rəhbərliyi altında İslam sosial, dini və siyasi sistemə çevrildi.  Müsəlmanları Allahın əmrlərinə tabe olmağa, ibadət etməyə, əxlaqı yaşatmağa və cəmiyyətdə ədalətli nizam-intizam yaratmağa yönəltdilər.

Peyğəmbərlik dövründə Hz.  Məhəmməd İslamın yayılmasında mühüm rol oynamışdır.  Daha çox insan İslama qoşulduqca o, Məkkəyə qayıdıb müqəddəs yer olan Kəbəni fəth etdi.  Bu hadisə İslamın yayılmasında böyük dönüş nöqtəsi oldu və Məkkə İslamın mərkəzinə çevrildi.

İslamın Əsas İnancları

İslam dininin əsas inancları müsəlmanların Allaha, peyğəmbərlərə, mələklərə, müqəddəs kitablara, qədərin əhəmiyyətinə və axirətə olan inanclarından ibarətdir. Bu inanclar İslamın doktrinal və teoloji əsaslarını təşkil edir.

1. Allaha iman

İslamda ən təməl inanc Allahın birliyinə inanmaqdır. Müsəlmanlar Allahın bərabəri olmadığına və bənzərsiz bir varlıq olduğuna inanırlar. Allah kainatın yaradıcısı, qoruyucusu və hökmdarıdır.

2. Peyğəmbərlərə iman

İslam dini inanır ki, Allah insanları doğru yola yönəltmək və mesajlarını çatdırmaq üçün peyğəmbərlər göndərmişdir. Bu peyğəmbərlərə Nuh, İbrahim, Musa, İsa və Məhəmməd kimi adlar daxildir. Məhəmməd İslamın sonuncu peyğəmbəri hesab olunur.

 3. Mələklərə iman

İslam inancına görə, Allahın məxluqları arasında mələklər də vardır. Mələklər insanların görə bilmədiyi, Allahın əmrlərini yerinə yetirmək, onları qorumaq, dünyada baş verən hadisələri qeyd etmək vəzifəsi daşıyan varlıqlardır.

4. Müqəddəs Kitablara İnam

İslam dini zamanla Allahın peyğəmbərlərə göndərdiyi müqəddəs kitabları qəbul edir. Bu kitablardan bəziləri Tövrat, Zəbur və İncildir.  Lakin İslam inancına görə, bu kitablar zamanla təhrif edilmiş və ya dəyişdirilmişdir.  Qurani-Kərim İslamın ən müqəddəs kitabıdır və Allahın kəlamı sayılır.

 5. Taleyin əhəmiyyəti

İslama görə, Allah hər şeyi bilir və qədərdə hər şeyi təyin edir. Müsəlmanlar qədərin əhəmiyyətinə və hər hadisənin Allahın nəzarəti altında baş verdiyinə inanırlar. Bu inanc insanları hadisələrə səbir, təslimiyyət və şükürlə yanaşmağa təşviq edir.

 6. Axirətə inam

 İslam inancında ölümdən sonra axirətin olduğuna inanılır. İnsanlar bu dünyada etdiklərinin qarşılığını axirətdə alacaqlar.  İslama görə cənnət və cəhənnəm deyilən yerlərdə əbədi həyat vardır.

İslamda ibadət

İslam dini ibadətə böyük əhəmiyyət verir.  İbadət müsəlmanların Allaha yönəlməsini, mənəvi cəhətdən təkmilləşməsini və Allahın razılığını qazanmasını təmin edir. İslamda ibadət həm fərdi, həm də ictimai səviyyədə həyata keçirilir və müsəlmanlar üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.

Namaz

Namaz İslamda ən mühüm ibadətlərdən biridir.  Müsəlmanlar beş vaxt namaz qılırlar: səhər, günorta, ikindi, axşam və yatsı namazları.  Namaz Allaha üz tutmaq, Ona ibadət etmək, Ona şükür etmək və Ona dua etmək deməkdir.  Müsəlmanlar namazlarını təmiz yerdə dəstəmaz və ya təyəmmüm alaraq qılırlar.

Namaz müsəlmanın gündəlik ibadətidir.  Müsəlmanın iman gətirdikdən sonra yerinə yetirməli olduğu öhdəliklər arasında birinci yerdədir. Dua insanları pisliklərdən uzaqlaşdırır, onların mənəvi cəhətdən kamilləşməsinə kömək edir, onların mənəvi qabiliyyətlərini inkişaf etdirir, günahlardan təmizləyir, mənəvi rahatlığı təmin edir. Mənəvi cəhətdən Allaha yaxınlaşmaq üçün ən mühüm vasitələrdən biri olan dua Allahın razılığını qazanır. Gündə beş vaxt, təkbaşına və ya camaatla qılınan namaz insanlara həmişə Allahı xatırladır. Müsəlman sübh vaxtı durub ilk olaraq sübh namazını qılmaqla Allahı zikr etməklə günə başlayır, günün ortasında zöhr namazı ilə yenidən Ona üz tutur, bir dəfə əsr namazı ilə Yaradanını unutmadığını göstərir. dünya işləri onu yorar, axşam namazı ilə Allahla əhd-peymanını təzələyir, gününü bitirir və nəhayət yuxuya getməzdən əvvəl Allahın hüzurunda dayanıb Ondan kömək istəməyi unutmur. Cümə günü camaatla qılınan cümə namazı və dini bayramlarda ildə iki dəfə qılınan bayram namazı müsəlmanlara Allahın hüzurunda birlikdə dayanmaq imkanı verir. Beləliklə, müsəlman dünya işlərini yerinə yetirərkən, Yaradanı ilə əlaqəni heç vaxt kəsməz, Ondan uzaqlaşmaz, dünya və axirət tarazlığını təmin edər.

 Oruc 

Oruc İslamın beş əsas namazından biridir və Ramazan ayında tutulur. Müsəlmanlar günəş çıxandan gün batana qədər yemək, içmək və cinsi əlaqədən çəkinirlər. Oruc özünüzü nizam-intizam etmək, səbr öyrənmək, Allaha yaxınlaşmaq və əməkdaşlığı gücləndirmək üçün mühüm fürsətdir.

Sübh açılandan axşam gün batana qədər yemək, içmək və cinsi yaxınlıqdan çəkinmək niyyəti ilə tutulan orucun dini, əxlaqi, ictimai və sağlamlıq baxımından bir çox faydaları vardır.

Oruc tutan insan səbirli olmaq, bəlalara dözmək, aclıq və susuzluğa tab gətirmək, nəfsinə hakim olmaq bacarığı qazanır.  Yoxsulluğun və kasıblığın nə demək olduğunu daha yaxşı anlayır. Nəticədə şəfqət, mərhəmət, başqalarına kömək etmək, insanlara faydalı olmaq kimi ülvi hisslər qazanır. Sahib olduğu nemətlərin qədrini bilir və israfdan çəkinməyi öyrənir.

İnsanların ruhən yüksəlməsinə şərait yaradan oruc insanın iradəsini gücləndirir, başqalarına qarşı sevgi, şəfqət və kömək hisslərinin inkişafını təmin edir.

 Həddi-büluğa çatmış hər bir ağlı başında olan və sağlam müsəlmanın tutmağa borclu olduğu oruc Ramazan ayında bir ay tutulur.

Zəkat

Zəkat müsəlmanların maddi vəziyyətlərinə görə verdiyi sədəqədir. Zəkat, sərvətin bölüşdürülməsi və ictimai həmrəyliyin təmin edilməsi üçün vacib bir ibadətdir. Müsəlmanlar zəkatlarının müəyyən hissəsini kasıblara, yoxsullara, yetimlərə və ehtiyacı olan digər insanlara verirlər.

Zəkat dini zəngin sayılan, həddi-büluğa çatmış ağlı başında olan müsəlmanların öz mallarının müəyyən hissəsini, adətən 2,5%-ni, başqa sözlə, qırxda birini ildən-ilə kasıb müsəlmanlara verməsidir.

Zəkat hərfi mənada təmizlik və artım deməkdir.  Çünki o, günahlardan təmizlənmək və malına bərəkət vermək vasitəsidir.

İslam yoxsullara yardımı fərdin ixtiyarına buraxmır və zəngin olan hər kəsə zəkat verməyi vacib edir.  Çünki zəkat, Allahın varlılara verdiyi sərvətdə kasıbın haqqıdır.

Zəkat, Allahın rizasını qazanan, malın vasitədən çox məqsədə çevrilməsinə mane olan, başqalarına qayğı, şəfqət və mehribanlıq kimi gözəl hisslər inkişaf etdirən, ictimai əmin-amanlığı təmin edən bir ibadətdir.

 Həcc

Həcc müsəlmanların Kəbəni ziyarət etmək üçün etdikləri müqəddəs bir ibadətdir. Hər il milyonlarla müsəlman həcc mövsümündə Məkkəyə səfər edir və müəyyən ayinləri yerinə yetirir. Həcc müsəlmanların birlik və həmrəylik içində Allaha üz tutduğu, dua etdiyi bir hadisədir.

Həcc, hər il dilləri, rəngləri, ölkələri və mədəniyyətləri fərqli, lakin məqsəd və məramları eyni olan milyonlarla müsəlmana birlikdə ibadət edib Allaha üz tutmaq, bir-biri ilə görüşmək, qaynayıb-qarışmaq, onların problemlərini müzakirə etmək imkanı verir. 

Həcc ziyarətində gündəlik paltarlarını soyunub ehram bağlayan müsəlmanlar əslində var-dövlətləri ilə öyünməməyi, insanlar arasındakı bərabərliyi, öldükdən sonra ölümü və dirilməni unutmamağı təcrübədən keçirir və öyrənirlər.

Ehramlı insanlara qarşı qoyulan qadağalar onlara heç kimə, hətta zərərvericilərə də zərər verməmək, məxluqlara şəfqət və mərhəmət göstərmək, çətinliklərə səbirli olmaq bacarığı verir. Beləliklə, həcc fərzini yerinə yetirən insanlar Allaha ibadət vəzifəsini yerinə yetirməklə yanaşı, həm də ətrafdakılara yardımçı olmaq, heç olmasa onlara zərər verməmək vərdişini qazanmış olurlar.

Sədəqə

Sədəqə müsəlmanların könüllü olaraq verdiyi ianələrdir. Sədəqə mal və ya pul şəklində ola bilər və kasıblara, yoxsullara və ya xeyriyyəçilərə verilir. Xeyriyyə səxavəti təşviq edir, ictimai həmrəyliyi gücləndirir və müsəlmanların maddi sərvətlərini Allah yolunda xərcləmələrinə şərait yaradır.

Qüsl

Qüsl, başdan ayağa kimi bədənin hər bir hissəsinin yuyulması, ağız və burun içinin quru yerləri qalmaması deməkdir. Cinsi əlaqədə olan, heyz və doğuşdan sonrakı dövr bitmiş qadınlar qüsl almalıdırlar. Bundan əlavə, hər bir müsəlmanın həftədə ən azı bir dəfə yuyulması dini tövsiyədir. İslam dini təmizliyə böyük əhəmiyyət verir. Peyğəmbərimiz buyurmuşdur: “Təmizlik imanın yarısıdır”. 

Hər şeyi təmiz saxlamaq müsəlmanın dini vəzifələrindəndir. Onun bədəni, paltarı, oturduğu və namaz qıldığı yerlər, yeyib-içdiyi şeylər təmiz olmalıdır.

Dəstəmaz

Namaz qılmaq üçün dəstəmaz almaq lazımdır.  Dəstəmaz, üzü və dirsəkləri yumaq, yaş əllərlə başına məsh çəkmək, ayaqları və dabanları yumaq deməkdir. Əslində mənəvi təmizlik olan dəstəmazın maddi təmizlik baxımından da böyük faydaları var.

İslam dini nədir? 

İslam Allaha, peyğəmbərlərə, müqəddəs kitablara, mələklərə, qədərin əhəmiyyətinə və axirətə inanan bir dindir. İslam müsəlmanların Allaha təslim olaraq yaşamasını və Onun razılığını qazanmasını hədəfləyir.

“İslam” ərəb sözüdür.  Onun kökü “sülh” mənasını verən “silm” sözünə əsaslanır.  Lüğətdə tabe olmaq, tabe olmaq deməkdir.  Allaha heç bir məcburiyyət olmadan ürəkdən və səmimiyyətlə itaət etmək, Ona təslim olmaq, Onun əmr və qadağalarına qeyd-şərtsiz təslim olmaq deməkdir.  İslam Allah-Təalanın sonuncu peyğəmbəridir. Məhəmmədə vəhy yolu ilə nazil olan və insanlara çatdırdığı hər şeyi qəbul etmək, onları yaşatmaq, sözləri və əməlləri ilə qəbul etdiyini göstərmək Allaha və Rəsuluna itaət etmək deməkdir.

İslamda neçə peyğəmbər var?

İslam inancına görə, peyğəmbərlərin dəqiq sayı məlum deyil. Halbuki, İslam ənənəsinə görə, 124.000 peyğəmbər olduğuna inanılır ki, onlardan 25-i Qurani-Kərimdə qeyd olunur. Bu peyğəmbərlər arasında Nuh, İbrahim, Musa, İsa və Məhəmməd kimi daha məşhur adlar var.

İslamın müqəddəs kitabı nədir?

İslamın müqəddəs kitabı Qurani-Kərimdir.  Müsəlmanlar Quranı Allahın kəlamı kimi qəbul edirlər. Quran, Məhəmməd peyğəmbərə vəhy yolu ilə nazil olduğu düşünülən bir kitabdır və İslamın əsas mənbəyidir.

İslamda neçə ibadət var?

İslamda beş əsas ibadət vardır. Bunlar namaz, oruc, zəkat, həcc və şəhadətdir (iman).  Müsəlmanlar bu ibadətləri yerinə yetirməklə Allaha üz tutur, mənəvi inkişaflarını təmin edir və ictimai vəzifələrini yerinə yetirirlər.

İslamda qadınların hüquqları nədir?

İslamda qadınların kişilərlə bərabər hüquqları vardır. Qadınların təhsil, iş, mülk, boşanma və miras kimi məsələlərdə hüquqları vardır. İslam qadına hörmət edilməli, qorunmalı və ədalətli davranmalı olduğunu vurğulayır.

İslamda zorakılıq varmı?

İslam sülhü, tolerantlığı və ədaləti təbliğ edən bir dindir. İslam dinc və günahsız insanlara zərər verməyi, terrorizmi və ya zorakılıq aktlarını qəti şəkildə qadağan edir. İslam təlimləri sülh və əmin-amanlıq şəraitində birgə yaşamağı təşviq edir.

İslamda cihad nə deməkdir?

İslamda “cihad” İslam inancını düzgün şəkildə yaymaq və müdafiə etmək üçün göstərilən səydir. Cihad qeyri-zorakı mülki və mənəvi səy kimi başa düşülməlidir. İslamda cihad şəxsi şərlə mübarizə, İslamı düzgün yaşatmaq və yaxşılığı yaymaq mənasında da istifadə olunur.

İslamı qəbul etmək üçün nə etmək lazımdır?

İslamı qəbul etmək üçün “şəhadət”, yəni “La ilahe illəllah Muhammedun Rəsulullah” demək kifayətdir. Bu ifadə “Allahdan başqa ilah yoxdur, Muhəmməd Onun elçisidir” mənasını verir.  Bundan əlavə, İslamın əsas təlimlərini dərk etmək, namaz qılmaq, oruc tutmaq, sədəqə vermək və digər ibadətləri yerinə yetirmək də müsəlmanlığın tərkib hissəsidir.

Quran, Sünnə və Hədis

Müsəlmanlara görə mələyin Məhəmmədə çatdırdığı Quran ayələri Allahın kəlamıdır və ilahi həqiqətin bəşəriyyətə son vəhyidir.  Muhəmmədin (s) vəfatından sonra bu vəhylər Məhəmmədin missiyasını və imperiyasını yerinə yetirən ilk xəlifə kimi onun qayınatası Əbu Bəkr (r.a) (miladi  632-634) tərəfindən onları gələcək nəsillər üçün qorumaq üçün kitab şəklində toplanmışdır. Peyğəmbərin sağlığında bu vəhylər ayrı-ayrılıqda perqamentə və ya digər materiallara yazılırdı və bu saxlanılan vəhylər daha sonra Quranı əmələ gətirmək üçün Peyğəmbər tərəfindən deyilmə ardıcıllığı ilə düzülürdü. Müsəlmanlar əvvəllər ayələri əzbərləyib oxuyardılar (buna görə də Quranın nəql üsullarından biri də “Tirvət”dir) Sonralar fərqli müsəlmanların ayələri müxtəlif ləhcələrdə oxuduqları müşahidə olundu və bu səbəbdən Peyğəmbərin risalətindən sözlərin qorunması üçün tənzimləmə işləri aparıldı. 

Möminlər hələ Quranı ərəb dilində öyrənməyə təşviq edilir. 

Mətnin hər hansı təhrifinin qarşısını almaq üçün böyük diqqət yetirilmişdir. Bu vəzifəyə Məhəmmədin imperiyasının bilavasitə varisi olan (Peyğəmbərin etmədiyi bir şeyi etməkdən çəkinən) xəlifə Əbu Bəkr tərəddüdlə başlamış və üçüncü xəlifə – Osman ibn Əffanın (644-656-cı illər höküməti) dövründə tamamlanmışdır. AD). Müsəlmanlar üçün Quran yalnız öz dillərində oxunduqda və ya eşitdikdə düzgün başa düşülə bilər. Düzgün tərcümələr bəzi məzhəblər tərəfindən məqbul sayılsa da, möminlər hələ də Quranı ərəbcə öyrənməyə təşviq olunurlar.

Qurandan sonra müsəlmanlar üçün mühüm hidayət mənbəyi Peyğəmbərin həyatıdır: onun yolu (Sünnə) və kəlamları (Hədis);  Bunların hər ikisi Quran mətninə əlavələr kimi çıxış edir.  Quran əvvəldə qeyd edildiyi kimi Allahın Kəlamı sayılır, lakin müsəlmanlar da Məhəmmədin müəyyən vəziyyətlərdə necə hərəkət etdiyini bildikdə rahatlıq hiss edirlər və bu onlara hidayət verir, buna görə də bunun üçün Sünnə və Hədis vacibdir.

Məsələn, Quran dəfələrlə namaz qılmağı və sədəqə verməyi vurğulayır, bəs kim bilir necə?  Bunun necə ediləcəyinin cavabı, insanlara Peyğəmbərin öyrətdiyi və etdiyi kimi davranmağı əmr edən Sünnə və Hədisdə mövcuddur. Əslində bir çox hallarda Quran buyurur: ”Allaha itaət edin və Peyğəmbərinə itaət edin” (Sünnə və hədislərin əhəmiyyətini vurğulayır) Hədislər də Quran ayələri kimi təhrifin qarşısını almaq üçün bir vasitədir. İlahilər adət-ənənələrdən bir daha toplanmış, lakin Qurandan ayrı saxlanılmışdır.

İslam irsi

İmanın yayılmasında fəthin erkən istifadə edilməsinə və sünni və şiə arasında davam edən məzhəb zorakılığına baxmayaraq, İslam yarandığı gündən dünya mədəniyyətinə böyük töhfə vermişdir. Klassik Roma və Yunan alimlərinin əsərləri müsəlmanlar tərəfindən qorunmasaydı, Avropa intibahı heç vaxt baş verməzdi. Təkcə bir misal göstərmək olar ki, Aristotelin əsərləri – bir çox elmlərin sonrakı inkişafı üçün çox vacib idi – müsəlman katibləri tərəfindən qorunub surətini çıxarmasaydı, yox olardı. Müsəlman polimatı İbn Sina (1-ci m. 980-1037) və alim İbn Rüşd (1-ci əsr. 1126-1198) Aristotelin əsərlərini qorumaqla yanaşı, həm də parlaq şərhlər əlavə etmişlər.  Arostotelin düşüncəsini öz əsərləri ilə yaymışlar. İbn Sina təbabətə dair ilk toplanmış kitabı – “Əl-Qanun Fi’t-Tıbb”ı (Tibbin Əsasları) yazmışdır ki, bu kitabda o dövrdə bu mövzuya dair Avropa mətnlərindən çox daha dəqiq məlumatlar var.

Cəbri kəşf edən dahi astronom, coğrafiyaçı və riyaziyyatçı Əl-Xarizmi (1-ci əsr. 780-850).  Əl-Həzini (11-ci əsr) Ptolemey Kainat Modelinə qarşı çıxdı və dəyişikliklərin edilməsini təşviq etdi. Bu gün dünyanın ən məşhur içkisi olan qəhvə eramızın 15-ci əsrində Yəməndə müsəlman Sofi din xadimləri tərəfindən kəşf edilmiş və Yəmənin Moça limanı vasitəsilə dünyaya təqdim edilmişdir (buna görə də “moça” sözü qəhvə ilə əlaqələndirilir).

İslam alimləri, şairləri, yazıçıları və sənətkarları dünya mədəniyyətinin demək olar ki, hər bir sahəsindəki inkişaflara öz töhfələrini vermişlər və bu gün də verməkdədirlər. Təəssüf ki, bu gün Qərbdə İslam tez-tez zorakılıq və terrorizmlə əlaqələndirilir, çünki İslamın özü sülh və anlaşma dinidir. Dünya əhalisinin üçdə birini təşkil edən müsəlmanlar Məhəmməd peyğəmbərin 14 əsr əvvəl ortaya çıxan sülh yolu ilə gedir və ya ən azından buna cəhd edirlər. Peyğəmbərin məhəbbət vəsiyyəti, Allaha və insanların yaxşılığına bağlılığı bu gün də onun yolu ilə gedənlərin timsalında özünü göstərir.